1924 Anayasası nedir?
1924 Anayasası yani diğer adıyla Teşkilat-ı Esasiye Kanunu, savaş koşullarında hazırlanmış çerçeve bir anayasaydı. Bu anayasanın eksikleri daha sonraki süreç içerisinde Kanun-i Esasi ile giderilmeye çalışılmıştı. Cumhuriyet’in ilanından sonra rejime uygun bir anayasa oluşturmak ve Kanun-i Esasi’yi tamamen yürürlükten kaldırmak amacıyla çalışmalar başlatıldı. Ardından hazırlanmış olan anayasa metni 20 Haziran 1924’te TBMM’de kabul edildi. Bu genel bilgilerden sonra, 1924 Anayasası ile getirilen yeni kanunlara göz atalım.
1924 Anayasası; yönetim şeklini cumhuriyet, egemenliğin kaynağını ise millet olarak vurgulamıştır. Devletin dininin İslam, dilinin Türkçe ve başkentinin Ankara olduğunu belirtmiştir. Yasama ve yürütme yetkisini TBMM’ye vermiştir. Meclisin yasama yetkisinin bizzat kendisinin, yürütme yetkisini ise meclisin seçeceği cumhurbaşkanı ve onun atayacağı bakanlar kurulu eliyle kullanmasını uygun görmüştür. Yargı yetkisi ise bağımsız olan mahkemelere verilmiştir. Milletvekili seçme yaşı on sekiz olarak, milletvekili seçilme yaşı ise otuz olarak belirlenmiştir. Bu haklar yalnızca Türk erkeklerine verilmiştir. Cumhurbaşkanının TBMM tarafından ve kendi üyeleri arasından seçilmesi kabul edilmiştir. Cumhurbaşkanının görev süresi dört yıl olarak belirlenmiş olup tekrar seçilme hakkına sahiptir. İlköğretimin zorunlu ve parasız bir şekilde beş yıllık süreyi kapsamasına karar verilmiştir.
1924 Anayasası genel hatları ile belirlendikten bir müddet sonra bu anayasada çeşitli değişiklikler yapılmıştır. 1928 senesinde yapılan değişiklikler ile öncelikli olarak anayasadaki ”Devletin dini İslam’dır” ibaresi çıkarılmıştır. Ardından 1934 senesinde kadınlara milletvekili seçme ve seçilme hakkı verilmiştir. Aynı zamanda seçmen yaşı ise on sekizden alınarak yirmi ikiye yükseltilmiştir. Tüm Osmanlı hanedanlarının yurt dışına çıkarılmasına karar verilmiştir. Bu kararın alınmış olduğu aynı gün içerisinde ise eğitim ve öğretim hayatında birliği amaçlayan Tevhid-i Tedrisat kanunu çıkarılmıştır. Yönetimi sivilleştirmek adına Erkan-ı Harbiye ve Umumiye Vekaleti kaldırılarak, tüm bunların yerine Genelkurmay Başkanlığı ve Milli Savunma Bakanlığı kurulmuştur. Beraberinde Evkaf ve Şer’iye Vekaleti de kaldırılarak yerine Diyanet İşleri Başkanlığı ve Vakıflar Genel Müdürlüğü getirilmiştir.