1929 Dünya Ekonomik Buhranı nedir?
1929 Dünya Ekonomik Bunalımı, 1929 yılında başlayan ve 1930’lu yıllar boyunca bütün dünyada devam eden ekonomik buhrandır. 1929 yılındaki bu buhran, Kuzey Amerika ve Avrupa’yı merkez almasına rağmen, dünyanın geri kalanında da ve bilhassa sanayileşmiş ülkelerde yıkıcı etkiler yaratmıştır.
Büyük ekonomik buhran daha çok sanayileşmiş şehirleri vurmuş, bu şehirlerde bir işsizler ve evsizler ordusuna sebep olmuştur. Bunalımdan etkilenmiş olan birçok ülkede inşaat faaliyetleri duracak noktaya gelmiş; tarım ürünü fiyatlarında %40-60’lık düşüş yaşanmış, çiftçiler ve kırsal bölge nüfusu kötü etkilenmiştir. Talebin beklenenden daha çok düşmesi nedeni ile madencilik alanı ekonomik buhranın en çok etkilendiği sektörlerden biri olmuştur. Büyük ekonomik bunalım her ülkede farklı tarihlerde son bulmuştur.
Dünyayı bu kadar olumsuz etkileyen büyük bunalımı sebep ve sonuçları ile anlayabilmek için ilk olarak I. Dünya Savaşı’nın sonrasında bütün dünyadaki ekonomik ve sosyal koşulları göz önünde bulundurmak gerekir.
I. Dünya Savaşı dolaylı olarak ya da doğrudan bütün dünyayı etkilemek ile beraber, savaş sonrasında meydana gelen yeni dünya tablosundaki en önemli figürler gerek yaşadıkları değişimler gerekse dünya ekonomisine etkilerinden dolayı Amerika, İngiltere ve Almanya olmuştur.
İngiltere, bu buhran esnasında kanayan bir ülke durumuna gelmiştir. Savaş sonrası Amerika’dan alınmış olan borçla yeniden değer kazanan pound, İngiliz ihracatının azalmasına neden olmuştur. Daha az ihracat ve daha fazla altının dışa akımına ve bu durumda yeniden borçlanmaya sebep olmuştur.
O yıllarda ekonomisi durma noktasına gelen Almanya, savaş sonrası istenen tazminat sorununa çözüm olarak para basmayı denemiştir. Bu para Amerika tarafından kabul görmemiş ve Almanya’da hiperenflasyonasebep olmuştur.
Bütün dünya ekonomisinin çökmesine sebep olan buhranın birkaç ortak sebebi vardır:
1- Amerika’daki şirketlerin mali güçleri en önemli sebeplerden biridir. Küçük şirketler birleşerek tekeller oluşturmuştur.
2- Bankaların kötü yapılanmış olması diğer önemli bir nedendir. Bankaların sermaye esaslarını, rezerv ve kredi oranlarını belirleyen yasalar yoktu.
3- Başkan Hoover yönetiminin ekonomi alanındaki tecrübesizliği ekonomik buhrana sebep olan etkenlerden birdir. Bu bunalıma müdahale edilmediği için sonuçları korkunç olmuştur.
1928 yılının başından 29 yılı Ekim ayının başına kadar olan süreçte New York Borsası gittikçe yükselmiş ve yüksek fiyat/kazanç oranı getirmiştir. 3 Ekim 1929 tarihine gelindiğinde, borsanın ilerlemesi durmuş hatta birkaç büyük holdingin hisse senetleri aniden düşmüştü. Bu düşüş 21 Ekim günü yabancı yatırımcıların kâğıtlarını ellerinden çıkarmaları neticesinde hız kazanmış ve “Kara Perşembe” olarak anılan 24 Ekim 1929 Perşembe günü borsa dibe vurmuştur. 1929 yılının fiyatlarıyla 4.2 milyar dolar yok olmuştur.
Halen dünyada yaşanmış olan en büyük ekonomik kriz 1929 yılında yaşanmış olan bu krizdir. Bu krizin dünyayı en az I. ve II. Dünya Savaşları kadar etkilediği de herkes tarafından kabul edilmektedir. Büyük ekonomik bunalımın sebep olduğu 1930’lar dünya tablosuna bakıldığı zaman ekonomik krizlerin bazen insanlık tarihini etkileyecek boyutlara varabileceği kolaylıkla görülebilir. Bu yüzden ekonomik krizlere yalnızca ekonomik değil aynı zamanda sosyal hatta politik bir olgu olarak da bakılması gerekir.
Bazı insanlar açlığa sürüklenmiş, sebze ve meyve yetiştirip satarak hayatlarını devam ettirmeye çalışmışlardır. Piyasadaki para birdenbire olunca takas ekonomisine geri dönülmüştür. İnsanlar maddi varlıkları ile birlikte sosyal konumlarını ve ruh sağlıklarını da kaybetmişlerdir. Bunalımın etkileri II. Dünya Savaşı’na kadar yaklaşık olarak 10 yıl süresince devam etmiştir.