5 Nisan kararları nedir?
5 Nisan Kararları olarak hafızalarda yerini alan 1994 krizini çözmek için alınan kararlar dönemin başbakanı Tansu Çiller ile özdeşleşmiş kararlardır.
1994 yılının hemen başında Cumhuriyet tarihinin en büyük cari açığı ve kamu açığı görülmeye başlanmıştır. Orta-uzun dönemde sürdürülemeyecek olan bu kötü ekonomik yapı ve politikalar 1994 yılının Nisan ayında içine düşülen ekonomik krizin oluşumundaki bazı nedenlerdendir.
Bu dönemlerde aşırı spekülatif sermaye girişinin ekonomik dengeler üzerinde kendisini gösteren olumsuz etkilerini ülkemiz kadar ağır yaşamış gelişmekte olan ülkelerde krizin ortaya çıkmasıyla birlikte alınan acil önlemler ile krizin hafif atlatılması sağlanmıştır.
Tansu Çiller, kamu borçları”nı tamamen yok etmek için özelleştirme yoluna gitti. O zaman, sadece Türk Telekom’u ve Tofaş’ı satarak, borçların tamamı ödenebiliyordu. Muhalefet, Anayasa Mahkemesi’ne başvurup yapılan Telekom satışını iptal ettirdi. Tofaş için de, muhalefet Tansu Çiller’i Yüce Divan’a sevk etmeye kalktı.
1993 yılı ortalarında siyasi otorite kamunun faiz yükünün çok yüksek olduğunu ve kısa dönemde uygulanacak olan ekonomik politikaların faiz oranlarını düşürme amacını taşıyacağını belirtmiştir. Bu nedenle ekonomiye likidite enjekte edilmeye başlandı. Ancak yüksek likidite ve düşmesi beklenen faiz oranları döviz talebini daha hızlı bir şekilde artırmaya başladı. Siyasi otorite dövize olan talebi yüksek döviz rezervlerini satarak sınırlamayı ummuş ve piyasada dolaşan paranın İMKB’ye yönlendirebileceklerini düşünmüşlerdir. Bu beklenti iki nedenden dolayı geçerli olmadı. Büyük bankaların yüksek bir devalüasyon beklentisiyle hareket etmeleri ve İMKB’nin piyasada dolaşan spekülatif sermayeyi mas etme kapasitesine sahip olmaması başarısızlığa neden oldu. Neticede piyasaya sürülmüş olan döviz, fiyatı düşürmedi tam aksine daha çok arttırdı. Dolar, birkaç ay içinde 8 bin liradan 14 bin liraya, 14 bin liradan ise 42 bin liraya kadar çıktı. 38 bin lirada dolar dengelendi. Merkez Bankası rezervleri de 7 milyar dolar iken 1994’te yılının Nisan ayında 3 milyar dolara düştü.
5 Nisan 1994 tarihinde dönem hükümeti dengeleri yeniden kurmak amacı ile bir paket açıkladı. 5 Nisan Kararları olarak adlandırılan bu paketin amaçları şöyle açıklandı: “Bu programın amacı; enflasyonu hızla düşürmek, Türk Lirasına istikrar sağlamak, ihracat artışını hızlandırmak, ekonomik ve sosyal kalkınmayı sürdürebilir bir temele oturtmaktır.” Bu dönemde dövize olan aşırı talebi kesmek ve kamu borçlarını daha kolay ödeyebilmek için piyasadan yüzde 400 faizle borçlanma yoluna gidildi. Faiz oranlarını düşürme çabası beklenmedik şekilde faizde çok daha yüksek bir artışla sonuçlandı.
Yüksek oranlı cari açık, 1989 yılı sonunda uluslararası sermaye hareketlerinin serbestleştirilmesi ve hükümetlerin kamu açıklarını ölçüsüz şekilde dış borçlanma yoluyla kapatma siyasetleri krizin ortaya çıkmasına neden olmuştur. Ancak hükümetlerin yaptıklarının bedelini daha çok işçi ve emekçiler ödedi.
Bu dönemde KİT mal ve hizmet fiyatları ciddi ölçüde artırıldı; bütçe açıklarının kapatılması için akaryakıttan o ana kadar yapılan kesinti yüzde 10’dan yüzde 25’e yükseltildi; memur maaş artışı sınırlandırıldı; kamuda personel alımları tamamen donduruldu, boş olan kadrolar doldurulmadı; özelleştirilecek kurumların işçi tazminatlarını kurumun kendisinin ödemesi kararı alındı.
Ekonomik krizi durduracağı belirtilen 5 Nisan paketi tam olarak uygulanamadı. Sekiz ay sonra hükümet erken seçime gitmek zorunda kaldı. 24 Aralık 1995 tarihinde yapılan genel seçimde Refah Partisi yüzde 21.4 oyla seçimden birinci olarak çıktı. Refah Partisi Genel Başkanı Necmettin Erbakan ANAP ile koalisyon kurmayı denedi, bu gerçeklşemyince kısa ömürlü de olsa bir ANAP-DYP koalisyonu kuruldu. 1996 yılının Temmuz ayında Refah Partisi-DYP ortaklığı, yani Refahyol kuruldu. Refahyol, 17 Haziran 1997 tarihine kadar 11 ay sürdü, 18 Haziran’da Necmettin Erbakan istifa etmek zorunda bırakıldı ve koalisyon ortağı Tansu Çiller de hükümetten düştü.