Açlık kan şekeri nedir?
Açlık kan şekeri gece boyunca 8-10 saat süren açlık sonrasında kanda bulunan glikoz miktarıdır. Glikoz vücutta enerji kaynağı olarak kullanılan basit bir şekerdir. Gıdalarla alınan karbonhidratlar vücutta glikoza parçalanıp, ince bağırsaklar tarafından emilmekte ve kan dolaşımına girmektedir. Vücuttaki tüm hücreler enerji ihtiyacını glikozla karşılar. Beyin ve sinir sisteminde olan hücreler ise, hem enerji için glikoza ihtiyaç duyarlar, hem de kanda glikoz konsantrasyonunun belli bir düzeyin üstünde olmasına ihtiyaç duyar. Glikozun hücreler tarafından kullanımı ise, pankreasta olan beta hücreleri tarafından salgılanan insülin hormonuna bağlıdır. İnsülin hormonu glikozu hücrelere taşıyıp, vücutta fazla enerjinin glikojene ya da yağ hücrelerinin içinde trigliserit olarak depolamaya yönlendiren çalışmalar yapar. Vücuttaki glikoz ve insülin her zaman belli bir denge içinde bulunmalıdır. Yemekten sonra kan şekeri düzeyi yükselir ve bu değerin düşürülmesi için insülin salgılaması olur. İnsülinin oranı tüketilen yiyeceklerle orantılı olmalı. Kan şekerindeki fazla miktardaki düşme durumunda, pankreas glukagon hormonu salgılayarak, karaciğere bu miktarın düşürülmesini iletir. Bu bildirimlerin düzgün çalışması durumunda, kanda bulunan şeker oranı normal seviyelerde kalır. Bu denge bozulduğu takdirde, kan şekeri düzeyleri yükselir, insülin salgısı artar ve vücut bu dengeyi sağlayabilmek için idrarla beraber glikozu atmaya çalışır. Bu nedenle kişilerde sağlıklı kan şekeri seviyesinin belirlenmesi için açlık kan şekeri testinin yapılması gerekir. Bu değer şeker hastalığının teşhis edilmesinde oldukça önemlidir. Ancak bunun yanında yemeklerden iki saat sonra tokluk kan şekeri seviyesinin de ölçülmesi gerekir.
Açlık kan şekeri nasıl ölçülür?
Yapılan tarama kan testinden önce kişilerin en az 8 saat süreyle aç kalması gerekir. Bu sürenin içinde sadece su içilebilir. Şeker hastalığı teşhisi koyulan kişilerde sık bir şekilde açken ve yemeklerin ardından tokken tarama testi uygulanır. Glikoz tolerans testinde alınacak kan numunesi için, önce aç kalınmalı ve gereken miktardaki glikoz içeren sıvının içilmesi gerekir. Hastalardan bu şekilde kan numunesi alınır. Numune alındıktan sonra, kanda olan şeker seviyesinin ölçülmesi için kan şekeri testi uygulanır. Bu test sayesinde hiperglisemi, hipoglisemi belirlemesi yapılır, şeker hastalığı teşhisi konulabilir. Şeker hastalığı teşhisinin koyulması için, hastalara açlık kan şekeri testinin ya da OGTT testinin yapılması gerekir. Teşhisi doğrulamak için, testin farklı zamanlarda ve günde iki kez yapılması gerekir.
Açlık kan şekeri testi ne zaman yapılmalı?
Yapılacak fiziki muayenenin içinde kan şekeri seviyesinin yüksek ya da düşük olduğuna dair belirtiler varsa, hamilelik döneminde ve diyabetik hastalar için gün içinde kan şekerinin seviyesini ölçmek için yapılmalıdır. Bu test için herhangi bir kol damarından alınan kan numunesi yeterlidir. Bu test yapıldığında, hastaların 8 saatlik açlık halinde olması gerekir.
Açlık kan şekeri test sonuçları ne anlama gelmektedir?
Testin sonucunda yüksek çıkan kan şekeri değerleri genellikle şeker hastalığına işaret etmektedir. Ancak bazı hastalıklarda kan şekeri düzeyinde yükselmeye sebep olabilir. Testin sonucunda çıkan değerler;
- 70-99 mg/dl (3,9 – 5,5 mmol/L) arasında olan değerler normal kan şekerini
- 100-125 mg/dl (5,6 – 6,9 mmol/L) arasında olan değerler anormal kan şekerini yani pre diyabet
- Birden fazla sayıda yapılan ölçümlerde 126 mg/dl üzerinde olan değerler ise, diyabet hastalığına işaret etmektedir.
Açlık kan şekeri testinde normal olan değerler
- Kord: 45-96 mg/dl
- Prematüre: 20-60 mg/dl
- 0-7 gün arası 40-60 mg/dl
- 7 günle 1 ay arasında 40-80 mg/dl
- 2 ayla 15 yaş arasında 60-100 mg/dl
- 16 yaş ve 60 yaş arasında 70-110 mg/dl
- 60 yaş üstünde 70-110 mg/dl
Açlık kan şekeri değeri karbonhidrat metabolizmasının değerlendirilmesi için kullanılır. Bu değerlerin yüksek çıkması durumunda, hastaların şeker hastalığı riski açısından araştırılması gerekmektedir.