Adalet nedir?
Adalet, sözlükte şöyle geçmektedir: Eğri bir yoldan doğru bir yola doğru yönelmek, her işte eşit ve dengeli olmak, dengede tutmak, dengelemek ve tartmak. Bu nedenle bir çok yerde adaleti resimle ifade edildiği zaman terazi resmi kullanılır. Çünkü terazi deyince akla denge gelir.
Adalet, hakkın her halükarda gözetilmesi ve yerine getirilmesi manasını taşır. Haklı olan ile haksız olanın ayırt edilmesi sadece adaletle sağlanır. Adalet kavramı genel anlamda hukuk kurallarına uygun olmak içeriğine sahiptir. Diğer taraftan, adalet insanların toplum içinde sergiledikleri davranışlarıyla alakalı olduğundan dolayı ahlak ve din kurallarıyla da alakalıdır.
Kavram olarak baktığımız zaman adalet, davranışta bulunmada ve hüküm vermekte doğru olmak, daima ölçülü hareket etmek, hakka göre hüküm vermek, eşit kılmak, eşit olmak, herkese eşit mesafeyle davranmak, hakkı hak etmiş olana vermek, haksızlıktan sürekli kaçınmak, haklıyı haksızdan ayırmak ve haksıza hak ettiği cezayı, ne fazla ne de eksik yani hak ettiği kadar vermek manalarını taşımaktadır.
Bir toplumda huzurlu bir yaşamın ve düzenin olması adalet olgusunun yayılmasına ve yerine getirilmesine bağlıdır. Adalet bütün insanlara durumu ve konumu ne olursa olsun her halükarda eşit ve tarafsız davranmak üzerine kurulmuştur. Ancak bu olgu toplumun bütün kesiminde mevcut olmalıdır. Toplumu meydana getiren birey önce kendine ve çevresinde bulunanlara karşı adaletli olmaya çalışmalıdır. Böyle olduğu takdirde ancak ortak yaşam alanlarında huzurlu bir durumdan bahsedilebilir. Bireyin adil olmaması çok önemli olmasa da yöneticilerin ve idarecilerin adil olmaması kesinlikle kabul edilebilir bir durum değildir. İşte adalet olmadığı zaman anarşi doğar ve herkes adaleti kendi anlama biçimine göre yerine getirmeye çalışır.
Adaleti kısaca haklılık ve hakka uygunluk olarak tanımlamakta yanlış olmaz. Adalet, aynı zamanda herkesin hakkını tanıma konusunda değişmez ve kesin bir durumu ifade eder. Adalet dört ana başlık altında toplanabilir:
- Denkleştirici adalet
- Hakkaniyet
- Dağtıcı adalet
- Sosyal adelet
İslâm ahlâkçılarının yorumlarına göre adalet, toplumsal ve bireysel alanda dirlik ve düzenliliği, eşitlik ve hakkaniyet ilkelerine riayet etmeyi sağlayan ahlâki erdem, diye tarif edilmiştir.
Adalet aslında hem bir ahlâkî erdem olarak kabul edilir, hem hukukî bir kural ve hem de felsefi bir prensip olarak kabul görüp ilk insan ve ilk peygamber zamanından itibaren tüm dünyada kullanılmış ve kabul edilmiştir.Günümüzde adalet kavramı daha çok sosyal adaleti de kapsamaktadır. Sosyal adalet bir toplum içindeki dengeyi sağlamayı amaçlamaktadır. Bu sebeple vergilerin gelir düzeyine göre alınması ekonomik açıdan adaleti ifade eder. Ancak bu durumun bazen böyle olmadığı da görülmektedir.