Adıyaman’ın tarihi yerleri nerelerdir?

1-Adıyaman (Hısn-I Mansur) Kalesi
Adıyaman şehir merkezindeki kale 25 metre yükseklikteki yığma bir höyük üzerine kurulmuştur. Şehrin e önemli kalesidir.

2-Yeni Kale
Yeni Kale, Kahta ilçesinin Kocahisar Köyü yakınında olup kolay bir ulaşıma sahiptir. İl merkezine 60 kilometre uzaklıktaki kale, Kommagene’ler tarafından inşa edilmiştir. Memlükler tarafından restore edilmiştir. Cami, çarşı, zindan, güvercinlik ve su yolları kalıntıları bulunmaktadır. Kalede bulunan bir su yolu Arsemia Antik Kenti’ne kadar ulaşmaktadır.

3-Gerger Kalesi ( Fırat Arsameiası)
Kâhta ilçesine 85 km uzaklıktaki kalenin tarihi Geç Hitit dönemine dayanmaktadır. Kale, Fırat Nehri’nin batı yakasında yer almaktadır. M.Ö. II. yüzyılda Kommagenelilerin atası olan Arsames tarafından sarp kayalar üzerine kurulmuştur.

4-Cendere Köprüsü (Septimius Severus)
Kâhta ile Sincik ilçeleri arasındaki Cendere Çayı (Cabinas) üzerine kurulmuştur. Biri ana ve diğeri tahliye olmak üzere iki kemerden oluşan köprü Roma İmparatoru Septimius Severus zamanında Samsat’ta karargâh kuran XVI. Lejyon tarafından yaptırılmıştır.

5-Altınlı Köprü
Gölbaşı ilçesisinin Yolbağ köyü sınırları içinde yer alan köprü, birisi büyük dört kemerden oluşmuştur. Köprü sağ tarafta kaya zemine oturmakta, solda ise taşma kemerleriyle çay yatağını aşmaktadır. Kemerler beyaz kesme taşlarla, diğer kısımlar ise moloz taşlarla inşa edilmiştir. Köprü İslami döneme ait özellikler taşımaktadır.

6-Göksu Köprüsü
Göksu çayının daraldığı bir noktada Gümüşkaya köyü ile Ağcin köyü arasında kaya zemin üzerinde kurulan köprü Roma Dönemine aittir.

7-Pirin Antik Kenti,
Pirin Antik Kenti, şehir merkezine 5 kilometre uzaklıkta olduğu için ulaşımı oldukça kolaydır. Pirin Antik Kenti, Kommagene Krallığının beş büyük kentinden biridir. Tarihi M.Ö. 1. yüzyıla dayanmaktadır. Özellikle Roma döneminde önemli bir konaklama merkezi konumuna gelmiştir. Burada yapılan arkeolojik kazılar sonucunda oda mezarlar, yazıtlı lahitler, lahit mezarlar, kabartmalı sunak, kabartma heykel; bunların yanı sıra cam şişe, altın küpe, bilezik, sikke, kandil, bulunmuştur.

8-Perre Antik Kenti Ve Kaya Mezarları
Perre Antik Kenti, Adıyaman merkezine 5 kilometre uzaklıkta olup kolay bir ulaşıma sahiptir. Kommagene ülkesinin en büyük şehirleri arasındadır.

9-Arsemia Antik Kenti
Adıyaman’ın Kahta ilçesindeki Arsemia Antik Kenti, kendi döneminde krallığın yazlık başkenti ve idare merkezi olma özelliği taşımaktaydı. İl merkezine 63 kilometre uzaklıktaki antik kent, M.Ö ll. yüzyılda Kommagene’lerin atası olan Arsemia tarafından kurulmuştur.

10-Haydaran Kaya Mezarları
Adıyaman’ın 17 km kuzeyindeki Taşgedik köyü sınırları içinde bulunmaktadır. Burada Güneş Tanrısı Helios ile Kral Antiochos’un tokalaşma kabartmaları ve kaya mezarları yer almaktadır.,

11-Turuş Kaya Mezarları
Adıyaman merkezine 40 km uzaklıkta ve Adıyaman-Şanlıurfa karayolunun 1 km batısındaki Turuş Kaya Mezarları Roma Dönemine aittir. Mezarlar zeminden aşağıya doğru ana kaya oyulmak suretyile yapıldığından dolayı mezarların girişine aşağıya doğru inen 10-13 basamaklı merdivenle ulaşılır.

12-Karakuş Tümülüsü
Adıyaman’daki Karakuş Tümülüsü, Nemrut Dağı Milli Parkı’nın içinde bulunup, buradaki anıt Kommegene Kralı II. Mithridates’in annesi İsas adına dikilmiştir.
Tümülüsteki anıt 21 metre uzunluğundadır. Yapılış tarihi hakkında kesin bir bilgi bulunmasa da M.Ö. I. yüzyılda yapıldığı tahmin edilmektedir.

13-Derik Kutsal Alanı ( Hereoon )
Sincik ilçes yolu üzerindeki Datgeli köyünde bulunmaktadır. Bu alanın M.S. 70’lerde Romalılar tarafından inşa edildiği ve 300’lü yıllarda kullanıldığı tahmin edilmektedir. Burada Kommagene döneminde inşa edilen Temenos kalıntıları bulunmaktadır.

14-Sofraz Tümülüs Mezarları
İl merkezine 45 km. Besni ilçesine ise 15 km. uzaklıkta, Üçgöz (Sofraz) köyünde bulunmaktadırlar. 15 m. yüksekliğindeki mezarın üzeri kırma taş ve molozla örtülüdür.

15-Dikilitaş (Sesönk)
Besni ilçesinin 33 km. güneydoğusunda, Kızıldağ üzerinde Kommagene Kralı II. Mithridates tarafından inşa edilmiş olan anıt mezar, her biri yaklaşık 10 metre yükseklikte üç çift sütunla çevrelenmiştir. Sütunların üzerinde kadın, erkek ve aslan kabartmaları bulunmaktadır.

16-Karadağ Tümülüsü
Adıyaman’a 5 km uzaklıkta Karadağ eteğindedir. İki bölümden oluşan bir kaya mezar bulunmaktadır.

17-Malpınarı (Kaya Anıtı)
Adıyaman’a 35 km. uzaklıkta Malpınar mezrasında doğal kaya üzerine oyulmuş hiyeroglif bir kitabe ve kayalara yapılmış olup yerleşim birimleri Geç Hitit dönemine aittir.

18-Gümüşkaya Mağaraları
Adıyaman’ın 40 km güneybatısında Göksu nehri kenarında aynı adla anılan köyün batısında kayalardan oyma tünel şeklinde birbirleri ile bağlantılı çok sayıda mağaralar yer almaktadır. Bu mağaraların M.Ö. 150 yılında yapıldığı tahmin edilmektedir. Balkonlara, bölmeli odalara ve kuyulara sahip bu mağaralara yalnızca bir insanın geçebileceği dar bir yolla ulaşılmaktadır.

Ulu Camii, Çarşı Camii, Eskisaray Camii, Kab Camii, Yenipınar Camii, St. Petros ve St Paul Kilisesi, Külhanönü Camii, Toktamış Camii, Ebû Zer Gaffarî Türbesi, Mahmut Ensarî Türbesi, Şeyh Abdurrahman Erzincani Türbesi, Zeynel Abidin Türbesi, Hacı Yusuf Türbesi, Sahabe Safvan Bin Muattal