Adnan Adıvar kimdir?

Cumhuriyet tarihinin ilk bilim tarihçisi ve 1. Meclis döneminin ilk sağlık bakanı olan Adnan Adıvar 1881 yılında Gelibolu’da dünyaya gelmiştir. Babası Kadı Ahmet Bahaî Efendi ve annesi Sabiha Hanım’dır. İlk öğrenimini Numune-i Terakki Mektebi’nde, lise öğrenimini ise Mülki İdadî’de tamamlamış olan Adıvar, Tıp öğrenimine de 1899 yılında İstanbul’da başlamış ve 1905 yılında Tıbbiye Mektebi’nden mezun olduktan sonra Berlin Üniversitesi Tıp Fakültesi’nde asistan olmuştur, Adıvar ayrıca iç hastalıkları kürsüsünde uzmanlık diploması almıştır.
1908 yılında II. Meşrutiyet’in ilanından sonra yurda dönmüş ve 1910 yılında Tıbbiye Mektebi’nde müderris muavini olmuştur.

1911 yılında Hilâl-i Ahmer Cemiyeti müfettişi ve doktor olarak Trablusgarp Savaşı’na katılmış olan Adnan Adıvar, 2 yıl Tıp Fakültesi müdürlüğü yapmıştır. Birinci Dünya Savaşı boyunca Sıhhiye Umum Müdürlüğü görevini yürütmüştür. Adıvar aynı zamanda tabip binbaşı rütbesiyle cephede yer almıştır. Genel Karargah Sağlık Müfettiş Yardımcısı olarak görev yapmış olan Adıvar, savaşın sonunda Tıp Fakültesi’ndeki görevine geri dönmüştür.1917 yılında Lübnan’da eğitimci olarak görevli olan yazar Halide Edip ile evlenmiş olan Adnan Adıvar’ın, bu evlilikte çocukları olmamıştır.

Abdülhak Adnan Adıvar, 1918 yılında Mondros Mütarekesi imzalandıktan sonra düşman işgallerine karşı İstanbul’da kurulmuş olan ilk gizli direniş örgütü olan Karakol Cemiyeti’nin kurucularından biridir. Ayrıca milliyetçi düşünceleri savunan Milli Türk Fırkası’nın da kurucularındandır. 1919 yılında yapılan Osmanlı Mebusan Meclisi seçimlerine Milli Türk Fırkası’nın adayı olarak katılmış ve İstanbul mebusu olmayı başarmıştır.

16 Mart 920 tarihinde İngilizler, İstanbul’u işgal ettikten sonra Meclisi Mebusan kapatılmıştı. 24 Mayıs 1920’de Padişahın idamlarını onayladığı ilk altı kişi arasında Mustafa Kemal ile birlikte Adnan Bey ve eşi Halide Hanım da bulunuyordu. Ancak Adnan Bey, eşi Halide Edip ile birlikte 19 Mart 1920 tarihinde İstanbul’u terk etmiş ve milli mücadeleye katılmak üzere 2 Nisan 1920 günü Ankara’ya varmıştır. Böylece Adıvar, 23 Nisan 1920 tarihinde TBMM’nin açılışında hazır bulunmuştur.

Ankara’da Birinci Dönem Büyük Millet Meclisi katılmış olan Adıvar, oluşturulan ilk TBMM hükümetinde Sıhhiye ve İçtimai Muavenet bakanı olmuştur. 2 Mart 1921 tarihinde meclis ikinci başkanı seçilince bakanlıktan ayrılmıştır. Savaş yıllarında Çocuk Esirgeme Kurumu’nun kurucuları arasında yer almış olan Adnan Adıvar, Kurtuluş Savaşı’nın Türk ordusunun zaferiyle sonuçlanmasından sonra Dışişleri Bakanlığı’nın İstanbul temsilciliği ile görevlendirilmiştir.

Çeşitli görüş ayrılıklarından dolayı 9 Kasım 1924 tarihinde Halk Fırkası’ndan ayrılmış olan Adnan Adıvar, ikinci grup milletvekillerinin arasına katılmıştır. 17 Kasım’da çok partili hayata geçiş denemesi sırasında kurulan Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası’na katılmış olan Adıvar, . Partinin 1925 yılının Haziran ayında kapatılmasından sonra bir süre bağımsız milletvekili olarak mecliste bulunmuştur. 30 Ocak 1926 tarihinde milletvekilliğinden istifa etmiş ve İngiltere’ye gitmiş, 14 yıl boyunca İngiltere ve Fransa’da yaşamıştır.

Adnan Adıvar, Paris Doğu Dilleri Okulunda sekiz yıl boyunca Türkçe hocası olarak görev yapmış ve yurt dışında yaşadığı dönemde Bertrand Russell’ın “The Problems of Philosophy” adlı eserini Felsefe Meseleleri adıyla Türkçeye tercüme ederek 1935 yılında İstanbul’da yayımlamıştır. Ayrıca “La Science chez les Turcs Ottomans” isimli ünlü eserini yayınlamıştır.; 1939 yılında yurda dönmüştür. İslam Ansiklopedisi yazı kurulu başkanlığına getirilmiş olan Adıvar, Ansiklopedinin Ebu’l-Kâsım Zehrâvî, Fârâbî, Hârizmî, İbn Bâcce, Ali Kuşçu, İbn Haldûn ve Kınalızâde maddelerini yazmıştır.1944 yılında “Tarih Boyunca İlim ve Din” adlı eseri yayımlanmıştır .

1946 yılında yapılan seçimlerde bağımsız İstanbul milletvekili olarak tekrar meclise girmiştir.. 1947 yılında Doğu Araştırmaları Derneği”’ne başkan seçilmiş olan Adıvar, 1950 yılında meclisten ayrılmıştır. 1 Temmuz 1955 tarihinde İstanbul’da hayatını kaybetmiştir.

Eserleri
Araştırma-İnceleme
1. Les Sicience Chez le Tures Ottomans, Paris
2. Osmanlı Türklerinde İlim
3. Tarih Boyunca İlim ve Din
4. Denemeler : Bilimin sarp yolunda cüretkar adımlar

Eleştiri-Makale
1. Faust’a Dair Bir Tahlil Tecrübesi, İstanbul, (1939),
2. Bilgi Cumhuriyet Haberleri (1945)
3. Dur Düşün (1950)
4. Hakikat Peşinde Emeklemeler (1954)

Çeviri
1- Bertrand Russel’den Felsefe Meseleleri (1935)