Alametifarika nedir?

Osmanlı Türkçesine Arapçadan Alamet-i Farika olarak geçen ve daha sonraki dönemde Cumhuriyet Türkçesinde birleşik bir biçimde kullanılan “alametifarika” terimi, ticari hukukta işaret ve özellik belirtilmesi için kullanılan bir kavramdır. Ticaret hukukunda herhangi bir ticari malın benzer diğer mallardan “özellik ve işaret” kullanılarak ayrılması, alametifarika olarak tanımlanır. Bu nedenle günümüzde amblem, tescilli marka ya da ticari marka logolarının birer alametifarika olduğu söylenebilir. Dünya ekonomilerinin küreselleşmesi ile uluslararası ticaretin ortak dili haline dönüşen İngilizcede alametifarika kavramının karşılığı, “trademark” terimidir. Piyasada faaliyet gösteren bir firmanın satışa sunduğu malların diğer bir firmanın mallarından ayrılması, alametifarika olarak isimlendirilen markanın tescillenmesi ile sağlanır.

Arapça kökenli bir tabir olan alametifarika, belirti manasına gelen “alamet” ile ayıran manasındaki “farika” kelimelerinin birleşmesiyle oluşur. Osmanlı Türkçesinde tamlama olarak kullanılan bu terim sonraki dönemde de kullanılmış ve bu şekilde günümüze dek ulaşmıştır. Günümüzde ticaret hukukunda ticari malların birbirinden ayrılmasında kullanılan tüm isimler, renkler, çizgiler ve resimler birer alametifarika olarak adlandırılabilir. Ancak bu aşamada unutulmaması gereken, alametifarika olarak isimlendirilen ticari malın emsallerinden ayrılması için kullanılan bu işaret ve özelliklerin toplumun genel ahlak kurallarını ihlal etmemesi gerektiğidir. Alametifarika; ilgili ürünün hangi işletme tarafından üretildiğini ve hangi firma tarafından satışa sunulduğunu belirten ayrıcı işaretlerdir.

Ticari malların doğrudan üzerine ya da dışındaki ambalaj ve kutunun üzerine konan yazı, işaret, görsel ve renkli tasarımların tamamı alametifarikadır. Alametifarika olarak isimlendirilen bu ayırıcıların en önemli özelliği, tüketicinin benliklerine kazınarak ürünün emsallerinden kolay bir biçimde ayrılmasını sağlamaktadır. Zira uzun yıllar boyunca ürünlerinde kullandığı alametifarika sayesinde birçok marka tüketiciler tarafından herhangi bir isim yazmasa dahi tanınabilir ve böylece ilgili ürünün hangi üretici tarafından sunulduğu anlaşılabilir. Ürünün üzerine ya da ambalajına herhangi bir yazı yazılmasa bile tüketici alametifarikayı görerek ürünün ne olduğunu ve üretici firmayı tanıyabilecektir.

Alametifarika, ticaret yaşamında tüm firmalar için son derece önemli bir kavramdır. Oldukça önemli bir reklam aracı olan alametifarika, ayrıca firmanın ürettiği ürünlerin piyasadaki taklitlerden ayrılmasını ve malın ticari değerinin artmasını sağlar. Diğer ülkelerde olduğu gibi Türkiye’de de alametifarikanın hukuki bir boyut kazanabilmesi için tescilli olması gerekir. Tescil edilmemiş bir alametifarika uzun yıllardır belirli bir firma tarafından kullanılıyor olsa dahi, hukuki olarak korunması mümkün değildir. Bunun için alametifarika kullanımında hukuki bir haktan bahsedebilmek için tescil olması şarttır. Zira alametifarikanın tescil edilmemesi halinde haksız kullanım hükümleri geçerli olur ve ilgili alametifarika üzerinde herhangi bir hak iddia edilmesi söz konusu olamaz.