Ali Fuat Başgil kimdir?

1893 yılında Samsun’un Çarşamba ilçesinde dünyaya gelen Ali Fuat Başgil, Çarşamba ilçesinin, Sarıcalı Mahallesinde Bölükbaşıoğulları’ndan Hafız İbrahim Efendi’nin torunu ve Mehmet Şükrü Efendi’nin oğludur. Annesi Fatma Hanım’dır.

İlköğrenimini Çarşamba’da, Ortaöğreniminin bir kısmını İstanbul’da yapan Başgil, eğitimini yarım bırakarak, 21 yaşında yedek subay olarak askerlik görevine başlamıştır. Kafkas cephesinde 4 yıl boyunca savaşmıştır. Askerlikten sonra tekrar İstanbul’a dönmüştür. Askerlik dönüşünde eğitimine devam etme kararı almıştır. Başgil eğitimi için 1921 tarihinde Paris’e giderek, yarım kalan ortaöğrenimini Buffone Lisesinde tamamlamış ve daha sonra Grenoble Hukuk Fakültesi’nde eğitimine devam etmiştir. Boğazlar meselesi hakkındaki doktorasıyla, Paris Hukuk Fakültesi’ni, başarıyla tamamlamıştır. Paris Edebiyat Fakültesi’nin Felsefe Bölümün’den ve Paris Siyasi İlimler Mektebi’nden diploma alan Başgil, Lahey Devletler Hukuku Akademisi’nin kurlarına devam ederek şahadetname almıştır. Ali Fuat Başgil, üç fakülte ve bir yüksek okuldan diploma sahibi olmayı başarmıştır. Başgil 1929 sonlarında Türkiye’ye geri dönmüştür.

Ali Fuat Başgil’in Fransa’da yetişmiş olması fikir yapısını önemli derecede etkilemiştir. Hürriyet, milliyetçilik, eşitlik, demokrasi ve laiklik gibi kavramların Fransa’da gelişip şekillenmesi, Başgil’in önemli bir etkisi olmuştur. Ali Fuat Başgil, medeniyeti, gelişmenin kaynağı olarak kabul etmiştir.

Ali Fuat Başgil, yurda döndüğünde, Maarif Vekaleti Yüksek Tedrisat Umum Müdür Muavinliği görevine başladı. 1930’da “Hukukta Mesuliyet” isimli teziyle Ankara Hukuk Fakültesi doçentlik sınavına girmiş ve doçent olmuştur. Bir yıl sonra aynı fakültenin Roma Hukuku Profesörlüğü’ne getirilen Başgil, 1933 yılının sonuna kadar Roma Hukuk derslerini okutmuştur. Ali Fuat Başgil, üniversitedeki bu görevinin yanı sıra Gazi Terbiye Enstitüsü’nde Medeniyet Tarihi derslerini vermiştir. 1933-1934 yılında, İstanbul Üniversitesi’nin Hukuk Fakültesi’nde, Esasiye Hukuku Profesörlüğü’ne getirilmiştir. 1936 yılında, İstanbul Yüksek Ticaret ve İktisat Mektebi Müdürlüğü’ne geçen Başgil, ilk kez, İş Hukuku dersini vermiştir. 1932-1942 yılları arasında, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dekanı olarak görev yapan Başgil, 1939 yılında Ordinaryüs Profesör unvanını almıştır. İstanbul Üniversitesi’ndeki dekanlık görevinden ayrıldıktan sonra Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi ve Mülkiye Mektebi’ne, Teşkilatı Esasiye hukuku Profesörlüğü ve Mülkiye Mektebine Müdür olarak atanmıştır. Mülkiye Mektebi Müdürlüğü’nden 1943 yılında istifa ederek, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Esasiye Hukuku Profesörlüğü’ne geri dönmüştür. 1961 yılında “Kurucu Meclis” aleyhindeki makalesinden dolayı tutuklanan Başgil, 29 Mart 1961 tarihine kadar, “Balmumcu Askeri Hapishanesi”nde hapis yatmıştır.

Türkiye’de milli kültürün gelişimine önemli katkı sağlayan Ali Fuat Başgil, yurt dışında ülkemizi, başarıyla temsil etmiştir. 1937 yılında Hatay’ın Türkiye topraklarına katılması için Cenevre’de toplanan Milletler Cemiyeti Komisyonu’nda, Türk heyetinin Hukuk Müşavirliği’ni yapmıştır. Başgil, 1942 yılında Beynelmilel İdari İlimler Akademisi’nin Berlin Kongresi’nde Türkiye’yi temsil etmiştir. 1952 yılında Pakistan’ın Karaçi kentinde toplanan Umum İslam Kongresi’nde 1959 yılında Ürdün Kudüs’te toplanan Umum İslam Kongresi’nde ve 1959 yılında Wiesbaden’de toplanan Hukukçular Kongresi’nde Türkiye’yi temsil etmiştir.
Başgil’in 1961 yılında Türkiye’de gündeme gelen Cumhurbaşkanlığı seçimlerinde; AP, CKMP, ve YTP milletvekillerinin ısrarları üzerine 23 Ekim 1961 tarihinde adaylığını koymuştur. Başgil’in adaylığına sıcak bakmayan darbeci grup, Ali Fuat Başgil’in adaylıktan geri çekilmesi için yoğun baskı yapmıştır. Başgil adaylıktan sonradan çekilme kararı almıştır.

Adalet Partisinin 1964 yılında yapılan kongresinde, Genel Başkanlığa aday olmuş ancak seçimi Süleyman Demirel kazanmıştır. Başgil, 11 aralık 1964’te milletvekili adayı olmuştur. 10 Ekim 1965 Anayasa Komisyonu Başkanlığı yapmıştır.

Ali Fuat Başgil, 17 Nisan 1967 yılında Feneryolu Eflatun Sokaktaki evinde hayata gözlerini yummuştur. 18 Nisan 1967 günü Karacaahmet mezarlığına defnedildi.

Eserleri
1- La Vie Juridique des Peuples (Belçika 1939)
2- Klasik Ferdî Hak ve Hürriyetler Nazariyesi ve Muasır Devletçilik Sistemi (1938)
3- Esas Teşkilat Hukuku Dersleri (3 cilt, 1940)
4- Türkiye İş Hukuku (1940)
5- Vatandaşın Türkiye Büyük Millet Meclisi’ne Müracaat Hakkı (1944)
6- Hukukun Ana Müessese ve Meseleleri (1947)
7- Cihan Sulhu ve İnsan Hakları (1948)
8- Türkçe Meselesi (1948)
9- Vatandaş Hürriyeti ve Bunun Teminatı (1948)
10- Demokrasi ve Hürriyet (1949)
11- Gençlerle Başbaşa (1949)
12- Din ve Laiklik (1954)
13- Vatandaş Hak ve Hürriyetlerinin Korunması ve Anayasamızın Eksiklikleri (2 cilt, 1960)
14- 27 Mayıs İhtilâli ve Sebepleri (1963)