Anayasallık bloğu nedir?

Normlar piramidinin en üstünde anayasa yer almaktadır.  Anayasanın atıf yaptığı ilkeler ve normlar da anayasa gibi üstündür. Kanun veya tüzükler, bu normlara aykırı olamaz. Öyle bir durumda iptal edilir. Bu normlara referans norm adı verilmiştir.

Milletlerarası antlaşmalar, anayasallık bloğu açısından çok önemlidir.1982 anayasası, milletlerarası hukuka doğrudan atıfta bulunmaktadır. Bu maddelerdeki ilgili kanun veya normların, milletlerarası hukuka uygun olması gerekir.

2010 değişikliği ile anayasamıza getirilen AYM’ ye bireysel başvuru yapılabilmesi, AİHS’yi de bağımsız ölçü norm düzeyine getirmiştir.

2004 değişikliğinde de anayasaya getirilen, “ kanunlarla temel haklara ilişkin milletlerarası antlaşmalarla uyumsuzluk durumunda milletlerarası antlaşma doğrudan uygulanır” hükmü de bu durumlarda, kanunların milletlerarası antlaşmalara aykırı olabileceğini öngörmekte, bu durumda kanunların iptal edilmeyeceği aksine ihmal edileceğini belirtmektedir.

AİHS ‘ye aykırı bir kanunu uygulayacak olan mahkeme, sadece bu kanunu, ihmal etmekle yetinmeyip, AİHS ye aykırı olmaması gereken kanunun iptali için AYM ne başvurup somut norm denetimi işletmesi gerekmektedir.

Kanunlar Anayasa, başlangıç hükümleri, Atatürk ilke ve inkılâpları, hukukun evrensel ilkeleri, Avrupa insan hakları sözleşmesi, milletlerarası hukukun 15.16.42.74.92 maddelerine aykırı olduğunda iptal edilmesi zorunludur. Aynı maddelerin bazı halleri hariç olan durumlarda, milletlerarası hukuk üstün durumda değildir. Kanunlarla eşittir ve kanunların 2004 de getirilen ihmal kuralları uygulanır.

Örneğin,” yabancıların haklarının kanunla ve milletlerarası hukuka uygun olarak sınırlandırılabileceği” hükme bağlanmıştır. dolayısıyla, yabancıların hakkını sınırlandıran bir kanunun, milletlerarası hukuka aykırı olmaması gerekir.