Antep fıstığı aşısı nasıl yapılır?
Antep fıstığı aşılaması bazı aşamalardan geçirilerek gerçekleştirilmektedir. Ülkemizin birçok bölgesinde yetiştirilebilen Antep fıstığı aşılama ile çoğaltılmaktadır.
Genel olarak Antep fıstığı aşısı yapılacak olan ağaçta bir ocakta yirmi gövdecik bulunabilir. Budamadan önce ocak çevresinde bulunan topraklar çapa ile temizlenir ve gövdeciklerin çıkış yerleri ortaya çıkarılır. Bu gövdeciklerden, düzgün, pürüzsüz olanlardan 3-5 tanesi bırakılarak, diğer gövdecikler testere ile ana gövdeyle birleştikleri yerden çıkarılırlar.
Melengiç ağaçlarında aşılar kökten çok yükseğe aşılanmaz. Genellikle aşı yerleri topraktan 30-50 cm. yukarısı olarak belirlenir. Budama döneminde, aşı yapılacak olan düzgün bir yer belirlenir ve yan dallar gövdecikle kesiştiği yerden kesilir. Aşı yapılacak yerin üzerindeki diğer dalların hepsi budama mevsiminde kesilmemelidir. Her gövdecikte mutlaka birkaç tane dal bırakılmalıdır. Aşı yapıldıktan sonra bu küçük dallardan yalnızca 1 tanesi bırakılıp, diğerleri ise kesilmelidir.
Tek gövdeli ağaçlarda durum biraz daha farklıdır. Ağacın taç genişliği ve gövde kalınlığı göz önünde bulundurularak budama 1-3 yıl içerisinde yapılmalıdır. Gövdeden çıkan ana dallar budanmamalıdır. Ağacın büyüklüğüne göre ikinci ya da üçüncü derecedeki diğer dallar budanmalıdır. Kesilen her dalın ucunda bir soluk dalı bırakılmalıdır. Ağacın büyüklüğüne göre 1 ya da 3 dal biraz azaltılarak dalların ucunda bulunan soluk dalına ek olarak, ağacın soluk dalı olarak bırakılmalıdır.
Budanmış olan ağaçların dallarından ilkbaharda, çok miktarda taze sürgünler çıkmaktadır. Bu sürgünlerden, dalın kalınlığına göre seçilecek olan 2-4 dal çepeçevre dalı saracak şekilde bırakılır ve diğer dallar mayıs ayında temizlenir. Bu sürgünlerin gelişimi böylece daha da artar ve daha kısa zamanda aşılanacak duruma gelirler.
Antep fıstığı aşılarında kalem aşısı kullanılmayıp daha çok göz aşıları kullanılmaktadır. Aşı ile ilgili yapılmış tüm çalışmalarda; Mart ayında tomurcukların kabarmasından yapraklanmaya kadar olan dönemde yongalı göz aşısının, Haziran ayında ise sürgün göz aşısının daha uygun olduğu ve daha iyi netice verdiği görülmüştür.
Aşı kalemi alınırken şu hususlara dikkat edilmesi gerekmektedir:
1- Aşı kalemi tam anlamıyla pişkinleşmiş olmalı ve üzerinde meyve gözü bulunmamalıdır.
2- Ağacın yan dallarının ucundaki sürgünler aşı kalemi olarak kullanılamaz. Bu dallardaki sürgünler, ağacın gelişimini ve sonraki yıllarda ürün verecek yeni dalların oluşumunu sağlayacaklardır. Bundan dolayı, aşı kalemleri gövdeye yakında bulunan yıllık sürgünlerden kesilmelidir.
3- Uyur gözlerin uyanması ile doğrudan gövdeden çıkan sürgünler daha çok obur dallardır. Bunların gözleri olgunlaştığı zaman aşı kalemi olarak kullanılmaları uygun değildir. Aşı kalemi alınacak olan damızlık ağaçlar, verimli ve iyi çeşitlerden seçilmelidir.
4-Sürgün göz aşısı için kullanılması gereken aşı kalemleri mutlaka serin saatlerde kesilmeli ve hemen yaprak sapının 1-1.5 cm’si kalem üzerinde kalacak şekilde yaprak ayaları kesilmelidir.
5-Uzak yerlere gönderilen aşı kalemlerinin iki ucu mutlaka ılık parafine batırılıp ambalajlanmalıdır. Antep fıstığı anaçlarına göz aşısı yaparken, dikkat edilmesi gereken en önemli husus aşı bıçağının anacın odun kısmına değdirilmemesidir. Aksi halde reçine çıkar. Ve o aşı asla tutmaz.
Aşı yaparken ilk olarak (T) çizilir. Sonra aşı kaleminden aşı gözü çıkarılır . Aşı gözünde büyüme konisinin olmasına dikkat edilmelidir. Büyüme konisi olan aşı gözü anaçta çizilen (T) ye yerleştirilir. Hafif ıslatılmış rafya ya da plastik bağla sıkı bir şekilde bağlanır. Daha sonra 30-40 cm’lik tırnak bırakılır. Bu tırnağın ucunda soluk dalı adı verilen küçük bir yan sürgün bırakılır.
Aşının tutup, tutmadığı yaklaşık 10-15 gün içinde belli olur. Göz irileşmiş, kabarmış, kabuk rengi parlak ve yaprak sapı dokunulduğu zaman düşüyorsa o aşı kesinlikle tutmuştur. Göz buruşmuş kahverengileşmiş ve yaprak sapı kuru gibi görünüyorsa aşı tutmamış demektir. Aşılamadan 20-25 gün sonra aşı bağı gevşetilmeli, aşı sürgünleri 15-20 cm yi bulunca sökülüp anaca yatık olarak bağlanmalıdır.