Askeri yüksek idare mahkemesi kimdir?

Danıştay’ın 1961 anayasasında öngörülen askeri kişileri yargılama davaları sırasındaki verdiği kararları, askeri mercileri pek tatmin etmemiştir. Bu nedenle Anayasanın ilk on yıl boyunca askeri işlemlere bakan Danıştay, asker kişilerin özlük işlerine ilişkin işlemler hakkında verdiği iptal kararlarına bir tepki olarak, 12 Mart 1971 tarihli askeri muhtırasından sonra oluşan yarı-askeri olağandışı dönemde Danıştay’ın ilgili maddesi tekrar düzenlenmiş ve ilgili maddeye yeni eklenen fıkra gereği  “ asker kişilerle ilgili idari işlem ve eylemlerin yargı denetimini” yapmak üzere bir Askeri Yüksek İdare Mahkemesi kurulması öngörülmüştür.

1982 Anayasasında da Askeri Yüksek İdare Mahkemesi ilgili madde ile korunmaya alınmıştır.

Askeri yüksek idare mahkemesinin görevleri, asker kişileri ilgilendiren ve askeri hizmete ilişkin işlem ve eylemlerden doğan uyuşmazlıkların ilk ve son derece mahkemesi olarak yargısal denetimini yapmaktır. Hem ilk hem de son derece mahkemesi olduğundan, askeri yüksek idare mahkemesinin vermiş olduğu kararlara karşı başka bir mahkemeye dava açılamaz, itiraz edilemez.

Askeri yüksek idare mahkemesinin vermiş olduğu kararlardan hoşnut olmayan kişiler ancak, yine askeri yüksek idare mahkemesine karardan on gün içerisinde karar düzeltme talebinde bulunabilir.

Askeri yüksek idare mahkemesinde iki daire vardır. Her dairede askeri hâkim sıfatından bir başkan ve altı üye vardır. Altı üyenin dördü askeri hâkim sıfatındadır. Diğer üyeler ise kurmay subaydır. Görüşme yeter sayısı beştir ve kararlarını oy çokluğu ile alır.

Daireler kurulu; başkanın yönetiminde daire başkanları ile her dairenin kendi üyeleri arasından bir yıl seçeceği bir askeri hâkim, diğeri de bu sınıftan olmayan üyelerden oluşur. Daireler kurulu, 1602 sayılı kanunun 26.maddesindeki davalara bakar.

Genel kurul;  idari görevli olan kuruldur. Yargısal görevi ise, dairelerin veya daireler kurulunun kendi kararları veya ayrı ayrı verilen kararları arasındaki ayrılık ya da uyuşmazlığı veya birleştirilmiş içtihatların değiştirilmesi gerekli sayıldığı takdirde, başsavcı düşüncesi alındıktan sonra gerekli görülen konularda inceleme veya değiştirilme kararı verir.

Askeri yüksek idare mahkemesi nin başkanı, başsavcısı, daire başkanları ve her bir dairenin dört üyeleri askeri hâkim sınıfındadır. Askeri hâkim olsun olmasın, hepsi hâkimlik teminatı ile güvenceye alınmıştır ve hizmetlerini görmektedir.

Askeri yüksek idare mahkemesinin üyeleri, iki yılını doldurmuş kurmay yarbaylarla, albay rütbesinde üç yılını doldurmamış kurmay subaylar ile en az yarbay rütbesinde birinci sınıf askeri hâkimler arasından seçilir. Seçilenler kıdem ve rütbe sırasına göre, mahkeme başkanlığına, başsavcılığına, daire başkanlıklarına veya üyeliklerine Milli Savunma Bakanı, Başbakan ve Cumhurbaşkanının imzaladığı Müşterek Kararname ile atanır. Atamalar Resmi Gazetede yayımlanır.