Aspir nedir ve nerelerde kullanılır?
Aspir sarı, krem, beyaz, kırmızı, turuncu çiçekleri, beyaz tohumları olan, kuraklığa karşı dayanıklı yıllık bir bitkidir. Halk arasında, yalancı safran, papağan yemi, boyacı aspiri, kır safranı, haspir olarak ta adlandırılan aspir, şifalı özellikleri olan kıymetli bir bitkidir. Boyu yaklaşık bir metreye kadar uzayabilen, kökü üç metre kadar derinlere inebilen, kazık kök sistemine sahiptir. Bu sebeple kuraklığa dayanıklı olup, toprağın derinliklerinden daha fazla beslenir. Bitkinin dikenli ve dikensiz formları vardır. Aspir, safran ile birbirine çok benzer yapıdadır. Bu sebeple çoğu zaman bu iki bitki birbiri ile karıştırılmaktadır.
Bitkinin çiçekleri gıda ve kumaş boyası üretiminde, tohumları aspir yağı üretiminde, küspesi hayvan yemi olarak kullanılır. Aspir yağı, linoleik asit miktarı yönünden zengin olduğu için, yemeklik yağ tüketiminde kullanılır. Besleyici özelliği yüksek olan yağ bunun dışında sabun, cila, boya, vernik ve biyo yakıt yapımında da kullanılır. Ülkemizde her yerde yetişmeyen bitki Amasya, Yozgat, Eskişehir, Burdur, Isparta illerimizde yaygın olarak yetiştirilir. Yenice, dinçer, remzibey-05 adında üç türü bulunan, sağlığa faydalı olan birçok yararlı içeriğe sahiptir. İçeriğinde omega 3, omega 6, kalsiyum, fosfor, demir, iyot, B1, B2, B3 vitaminleri, lifler bulunmaktadır.
Müshil etkisi sebebiyle, kabızlık sorunlarında oldukça etkili olan aspir, kolesterol ve kan şekerini dengelemeye de yardımcıdır. Bağışıklık sistemini güçlendirdiği için, kanserli hücrelerin yok edilmesinde, özellikle de göğüs ve prostat kanserinde etkilidir. Vücutta oluşan yağ dokusunu erittiği için diyetlerde sıkça kullanılır. Yaşlanma etkilerini azalttığı için, genç görünmeye yardımcı olur. Adet kanamalarının düzene sokulmasında etkilidir. Romatizma ağrılarını gidermek için, yağı haricen sürülerek kullanılır. Metabolizmanın hızlandırılmasında, damar sertliğini önlemede oldukça etkilidir. Aspir, anti oksidan etkisiyle, kansere ve kalp hastalıklarına karşı koruyucudur. Sağlıklı ve doğal bir bitki olan aspir, bitkisel tedavi amaçlı olarak, tohumları ve kurutulmuş çiçeklerinden hazırlanan çayı kullanılır. Tohumlarından çıkarılan yağı, yemeklik olarak kullanılır. Dikenli formları daha fazla yağ içerir.
Ayçiçeğine olan bağımlılığı azaltmak için bazı yörelerimizde aspir yetiştiriciliği özendirilmektedir. İlk gelişme dönemi yavaş olsa da, sonraki büyümesi hızlı bir şekilde olan aspir, sağlıklı bir yağ olarak, yakın zamanda evlerimizde yerini alacaktır.