Ayçiçeği hastalıkları nelerdir?

Günümüzün en önemli yağ bitkilerinden biri olan ayçiçeği özellikle Trakya bölgesinin en önemli geçim kaynaklarından biridir. Ayçiçeğinden yapılan sıvı yağ yemeklik kalitesi yönünden tercih edilen bitkisel yağlar arasında ilk sırada bulunmaktadır. Bundan dolayı Dünya’da birçok ülkede ekonomik düzeyde tarımı yapılmaktadır. Ayçiçeği yetiştirirken bir takım hastalıklarla karşılaşılmaktadır. Bu hastalıklar şunlardır:

1. Ayçiçeği Mildiyösü
Ayçiçeği mildiyösü ayçiçeğinin en önemli mantari hastalıklarından biridir. Hastalığa, yakalanan bitki normal bir gelişme göstermez. Uzamaz ve bodur kalır. Yapraklarında sararma görülür. Yaprakların altında beyaz toz şeklinde tanecikler ortaya çıkar. Mildiyö, tohumdan ve topraktaki bitki artıklarından kolaylıkla bulaşır. Bulaşık ve taban suyu yüksek olan tarlalarda, hastalık nedeni ile bazen ekimin tekrar yapılması gerekebilir.
Hastalığa yakalanılmaması için mutlaka dayanıklı çeşitler ekilmelidir. Hassas çeşitlerde ise tohumlar ekim öncesi “metalaxyl” etken maddeli ilaçlarla ilaçlanmalıdır. Kültürel mücadele de hastalıklı bitki artıkları kesinlikle tarladan uzaklaştırılmalıdır. Ekim nöbeti uygulanması hastalık riskini azaltmaktadır.

2. Solgunluk
Kök boğazı çürüklüğü olarak görülen bir hastalıktır. Bitkinin sap ve öz dokusunu kurutur. Çiçeklenme döneminde de solgunluk hastalığı görülür. Üst yapraklar birden bire solar, sararır ve damar içinde siyah lekeler görülmeye başlanır. Her iki solgunluk hastalıklarında mücadelede için hastalıkların görülmediği bitkilerle ekim nöbeti yapılması gerekmektedir. Dayanıklı olan çeşitler ekilmelidir. Hastalıklı bitkiler kökleri ile birlikte tarladan uzaklaştırılmalı ve mutlaka yakılmalıdır.

3. Ayçiçeği Pası
Genel olarak geç ekimi yapıldığı zaman çiçeklenme döneminden hemen sonra görülen bir hastalıktır. Pas püstülleri ilk olarak yaprağın alt yüzeyini kaplarlar. Daha sonra ise bütün yaprak yüzeyini kaplamaya başlarlar. Mücadele etmek için mutlaka pasa karşı dayanıklı olan çeşitler ekilmelidir. Ekim nöbeti uygulanmalıdır. Erken ekim yapılmalıdır.

4. Ayçiçeği Yaprak Lekeleri:
Ayçiçeğinde yaprak lekesine neden olan etmen çoktur. Bazı lekeler bitkinin erken devrelerinde bazıları ise gelişme döneminde kendisini gösterir. Mücadele edebilmenin en önemli yolu dayanıklı çeşitlerin ekilmesidir.

5. Gövde ve Tabla Çürüklüğü Hastalığı (Sclerotinia scleretiorum Lib.):
Türkiye’de yaygın olarak görülen bir ayçiçeği hastalığıdır. Tohumla ve toprakla yayılma gösterir. Bilhassa tabla enfeksiyonları, çiçeklenmeden sonra yağan fazla yağmurlardan sonra, topraktaki skleroitlerin çimlenip meydana getirdiği sporların hava ile taşınması ile meydana gelmektedir. Tablaya yerleşen hastalık etmeni, kısa zamanda tablanın çürümesine yol açmaktadır. Hastalığın bitkideki ilk belirtileri, yaprakların hafif olarak sararması ve daha sonra bitkinin hepsinin hızla solması ve kuruması şeklinde görülür. Bu hastalığa karşı mücadelede; temiz tohum kullanılmalı, dayanıklı çeşitlerin ekilmesi ekim nöbeti uygulanması ve taban arazilerde aşırı sulamadan kaçınılması önerilmektedir.

5. OROBANŞ (Verem otu)
Ayçiçeğin köklerini saran bir ottur. Orobanşa verem otu adı da verilmektedir. Orobanşın boyu ortalama 20-60 cm’dir. Çiçek rengi genel olarak mavi, mor ya da beyazdır. Çok küçük olan tohumlar kahverengi olup kapsüller içerisindedir. Bir orobanş sapında bulunan kapsüllerde milyonlarca tohum bulunmaktadır. Tohumlar, toprakta canlılığını 10-15 yıl kadar korurlar. Orobanş, ekimden 4-5 hafta sonra ayçiçeği köklerinde görülmeye başlar. Çiçeklenme öncesinde toprak yüzüne çıkar. Çiçeklenme döneminde bir kökte 50’nin üzerinde orobanş sapı görülebilmektedir. Köklerinde orobanş görülen bitkilerde boy kısa kalmaktadır. Yapraklar ve tablalar da küçük kalmaktadır. Tane ve yağ verimini düşürmektedir. Kurak yıllarda orobanş zararı çok daha etkilidir. Mücadele etmek için dayanıklı tohum tek çözümdür. Üst üste ayçiçeği ekiminden kaçınılması gerekmektedir. Buğday, mısır, pancar, çeltik, arpa, pamuk, baklagiller gibi bitkilerle ekim nöbeti yapılmalıdır. İlaçlı mücadelesi sınırlıdır.

6. Diğer Ayçiçeği Hastalıkları:
Kömürümsü çürümedir. Bazı kurak yıllarda bitki saplarında kömürümsü bir çürüme görülür. Yüksek rutubetli yerlerde tabla çürüklükleri de görülebilmektedir. Mücadele etmek için mutlaka dayanıklı çeşit ekilmelidir. Uygun ekim nöbeti yapılmalıdır. Hastalık içermeyen tohum ve tarla mücadelede oldukça önemlidir.