Aydınoğulları Beyliği kimdir?
Aydınoğulları Beyliği, Aydınoğlu Mehmed Bey tarafından 14. yüzyılın baslarında merkezi Birgi olmak üzere Büyük Menderes’den Tire ve Ayasuluk’a (Selçuk) kadar olan bölgede kurulmuştur. Beyliğin kurucusu Mehmed Bey, Kütühya ve çevresinde kurulu olan Germiyanoğulları Beyliği ordusunun bir kumandanıdır.
Bu dönemde zayıflamış olan Bizans İmparatorluğu’nun topraklarını ele geçirmeye çalışan Anadolu Beylerinden Karesi Bey Çanakkale civarını, Saruhan Bey Alaşehir’in batısından İzmir’e kadar olan bölgeyi, Menteşe Bey’in damadı olan Sasa Bey ise Tire ve Ayasuluğa taraflarını fethe başlamıştır. Sasa Bey, fetihleri sırasında, Germiyanoğulları Beyliğinin bati seferlerini yürüten Aydınoğlu Mehmet Bey’den yardım istemiş. Böylece Aydınoğulları bölgenin fethinde önemli rol oynamışlar, ancak çok geçmeden Sasa Bey’le Aydınoğlu Mehmed Bey’in arası açılmıştı. Muhtemelen hakimiyet davası yüzünden ilişkileri bozulan bu iki beyden Sasa Bey bölgedeki düşman güçlerle işbirliği yapmış ve Aydınoğlu Mehmed Bey’e karsı çıkmıştır. Aydınoğlu Mehmed Bey, yapılan savaşta Sasa Bey ve kuvvetlerini yenerek bütün Aydın ilini ele geçirmiş ve 1308 yılında Aydınoğulları beyliğini kurmuştur.
Mehmed Bey, Ulu Bey sıfatıyla Aydınoğulları Beyliğini idare etmeye başlamıştır. 1317 yılında İzmir’i daha sonra Ayasulug, Tire, Sultanhisarı ve Ödemiş’i alan Mehmed Bey 1326 yılında İzmir’i fethetmiştir. Bu tarihte Osmanlılar Bursa’yı ele geçirmişlerdir.
Aydinoglu Mehmed Bey, altında bulunan toprakları oğulları arasında taksim ederek beşe ayırmış ve her birine bey unvanı vermiştir. Aydınoğullarının Ege sahillerine ulaşmaları onları deniz meseleleriyle ilgilenmek zorunda bırakmıştır. Önce Ayasulug’da bulunan tersane, İzmir’in Cenevizlilerden alınmasından sonra burada da bir donanma oluşturulmuştur. 1319 yılında Sakız üzerine yapılan baskın için 58 gemiden oluşan bir donanma hazırlanmıştır. Aydınoğlu Mehmed Bey devrinde yapılan son sefer Kuluri ve Mora adaları üzerine düzenlenmiştir. Aydınoğlu Mehmed Bey av sırasında suya düşerek hastalanmış, çok geçmeden 1334 yılında ölmüştür.
Umur Bey, babasının ölümünden sonra 25 yaşında Aydınoğulları Beyliğinin başına geçmiştir. İlk olarak İzmir’e saldıran Venedik, Rodos ve Kıbrıs donanmalarından meydana gelen bir kuvveti geri püskürtmüştür. 1335 yılında Yunanistan ve Mora üzerine sefere çıkan Umur Bey, bu seferden pek çok esir ve ganimetlerle İzmir’e dönmüştür.
Umur Bey, Alaşehir’i kuşatarak teslim almıştır. Umur Bey aşırı güçlendiğinden dolayı bir haçlı seferine maruz kaldı ilk etapta başarılı olduysa da sonradan geri çekilmek zorunda kalmıştır. Donanmasını kaybeden Umur Bey, deniz faaliyetini ve dolayısıyla ticaretini de kaybetmiştir.
Haçlı kuvvetleri Papa önderliğinde bir araya gelip İzmir’i ele geçirmek istemişlerdir. Umur Bey İzmir’i almak için saldırıya geçti. Ancak askerini cesaretlendirmek için ön saflarda savaşırken 1348 yılında şehit düşmüştür.
Ölümünden sonra kardeşi Hızır Bey, Aydınoğulları Beyliği’ne hükümdar olmuştur. Bu dönemde beylik zor günler geçirmiştir. Mehmed Bey’in besinci ve en küçük oğlu olan ve Fahreddin lakabıyla da tanınan İsa Bey, Hızır Bey’den sonra Aydınoğulları hükümdarı olmuştur. Bu dönemde önemli olaylar cereyan etmemiştir. Aydınoğulları himayesinde bulunan bir Rum şehri olan Alaşehir 1390 yılında Osmanlı idaresine girmiş ve bunun üzerine Aydınoğlu İsa Bey bağlılığını bildirmiştir. Böylece Aydınoğlu’na ait topraklar Osmanlılara geçmiştir.
Ankara Savası’nda Osmanlı Devleti’nin ağır bir yenilgi almasından sonra Aydınogulları Beyliği’de eski bölgelerinde yeniden hakimiyeti ele geçirmişlerdir. Timur tarafından bölgeleri kendilerine teslim edilen eski hanedanlar arasında İsa Bey’in oğlu Musa Bey ile II. Umur Bey de bulunuyordu. Musa Bey’in çok geçmeden 1403 yılında ölmesi üzerine Umur Bey beyliğin başına geçmiştir.
II.Umur Bey devri, taht mücadelesi ile geçmiştir. Amcasının çocukları ile tahta geçmek istemişlerdir. Umur Bey 1405’de ölünce ve babasının Birgi’deki türbesine gömülmüştür. Amcasının oğlu Cüneyd Bey Aydınoğulları Beyliğinin başına geçmiştir.
Çelebi Mehmed 1413 yılında Musa Çelebi’yi yenip Osmanlı ülkesinde birliği sağladıktan sonra Bergama’ya gelmiş ve Cüneyd Bey üzerine yürümüştür. İzmir’i kuşatmış, Çelebi Mehmed ile savaşmayı göze alamayan Cüneyd Bey, 1415 yılında bağlılığını bildirmek zorunda kalmıştır.
Cüneyd Bey rahat durmayıp tekrar harekete geçince 1426 yılında ailesiyle birlikte idam edilmiştir. Böylece Aydınoğulları Beyliği son bulmuştur.