Bal insanı zehirler mi?

Balın insan vücudu için besleyici olması sindirime gerek kalmadan kana geçip, vücuda enerji sağlamasındandır. Bu özelliği yüzünden iştahsız zayıf kişilerin enerji ihtiyacını karşılayacak oldukça önemli bir besindir. Fakat bunun yanında balın zararlı etkileri de dikkate alınmalıdır. Bal arıların bitkilerin özsularını toplaması ve bunu kendi özel maddelerini kullanarak işlemesiyle peteklerin gömeçlerinde depoladıkları çok bir besindir. Arıların kendilerinin yaptığı petek bal, doğal petekli bal, bunun dışındakiler yapay yani fenni kovan balı olarak adlandırılır. Yapay ballar daha fazla oranda üretilir. Petek gözlerinden çıkarılan bal ise, süzme bal olarak anılır.

Balın kalitesi

• Bal rengi, lezzeti, dayanıklılığı ve kıvamıyla kalitesini göstermektedir. Balın rengi bitkilere renk veren maddelerden kaynaklanır. Sadece bitkinin çiçeklerinden üretilen bal altın sarısı renkli olur. Fenni kovan balı ise, daha açık renkli olur. Eğer arılara şeker verilmişse, bu durumda balın rengi daha koyu kahverengiye dönmektedir.
• Balın lezzeti üretim şekliyle alakalıdır. Yöresel bitkilerin özsuyunda bulunan farklı maddeler balın lezzetini belirlemektedir.
• Balın kokusu ise ancak ağızdayken hissedilir. Isıtılmış ve süzülmüş olan ballarda aroma kaybolduğu için, balın özel kokusunu fark edemezsiniz. Bal birlikte başka maddelerle tutulduğunda, balın kokusu değişir. Yörede olan bitkilerin özelliğine göre balın kokusu farklı olabilir.
• Balın kıvamının belirlenmesi iklim koşulları ve bitki örtüsüyle ilgilidir. Dağlık yörelerden elde edilen ballar daha akıcı, keskin aromalı ve lezzetlidir. Sıcak bölgelerde elde edilen ballar daha koyu kıvamlı olur.

Bal zararlı olur mu?

Balın içinde şeker bulunduğu için iştahı fazla olanlara, şişman olanlara, fiziksel aktivitesi az olan kişiler ve şeker hastalarına uygun bir besin değildir. Özellikle şeker hastalarında kan şekerinin ani olarak yükselmesine neden olabilir. Bazı kişilerin ise kan şekerinde ani düşmelere neden olabilir. Böyle bir etki gösterdiğinde, balın tüketilmesinde sakınca olmaz.

Daha önce mide ameliyatı geçiren kişilerde damping sendromu denilen durumlarda bal tavsiye edilmez. Balın sindirime ihtiyacı olmadan, direkt olarak kana geçme özelliği bulunduğundan, böyle sorunları olan kişilere önerilmemektedir.

Süzme balın içerisine şeker ve başka katkı maddeleri konularak yapay bal üretilebilir. Üzüm ve birçok meyvenin suyu güneş altında yoğunlaştırılarak süzme bal üretilebilir. Bu balların lezzeti ve kokusu gerçek baldan daha farklı olur. İçerisine ayva peltesi, nişasta, su, süt ve besin boyası gibi maddeler koyulup bal hileli bir şekilde üretilebilir. Böyle balların tüketilmesinin insan sağlığına zararlı etkileri olabilir.

Arılar doğal ortamda bal yaptığında içine zehirli bitkilerden bazı maddeler karışmış olabilir. Bu zehirli bitkilerin içinde en çok bilineni andromedotoksin denen zehirdir. Bu en fazla Marmara ve Karadeniz bölgelerinde görülmektedir. Bu balın ayırt edilmesi çok güçtür. 50-100 gram bal tüketildikten yaklaşık yirmi dakika sonra zehirlenme belirtileri meydana gelmeye başlar. Zehirlenen kişide kusma, mide bulantısı, baş dönmesi, halsizlik hissi, terleme ve ishal gibi belirtiler olabilir. Bu hastaların kusturulması, ishal yapan ilaçlar verilmesi ve balın sindirim yoluyla atılması sağlanmalıdır. Bunlar dikkate alınarak, balın yararlarının yanında zehirli etkileri de gözetilmelidir.

Arılar bal yapmak için nektar toplarken botulizm denilen bakteri sporlarını alıp bal yapabilir. Yetişkin kişiler bu balı tüketirken savunma sistemlerinin geliştiğinden ve mide asidinin yardımıyla bunu tolere edebilir. Ancak bebeklerin sindirim sistemi botulizm sporlarını etkisiz hale getirecek, bunların çoğalmasını kesecek bakterilerin gelişmesi daha gerçekleşmemiştir. Bunun için bebeklerde zehirlenme etkisi gösterebilir. Bebeklerde yutkunma zorluğu ve nefes alma zorluğuna sebep olabilir. Vücudunda güçsüzlük ciddi boyutlara ulaşabilir. Bu yüzden bebeklere bir yaşından evvel bal yedirilmemelidir.