Bamya nasıl yetiştirilir?

Bamyanın anavatanı Afrika’dır. Ancak bamya bütün ılıman ve tropik iklimli bölgelerde yaygın şekilde yetiştirilmektedir.

Bamyanın yaprakları el ayası kadar olup çınar yaprağı gibi dilimli ve tüylü, kirli sarı renkteki çiçeklerinin ortası ise kırmızıdır. Beş köşeli ve sivri uçlu bir kapsül (kılıf) şeklindeki sarımsı yeşil renkli meyvelerin koyu kıvamlı, yapışkan bir salgısı bulunmaktadır. içinde bir çok küçük, yuvarlak tohum olan bu tüylü meyveler henüz sertleşmeden toplandığından dolayı, sebze olarak yenilen körpe yani küçük bamyalar ancak 3-5 cm uzunlu¬ğundadır. Ancak toplanmazsa 30 cm kadar büyümektedirler. Ancak bu boyuta ulaştıklarında tüketilmezler.

Türkiye’nin hemen hemen her yerinde, bilhassa Ege ve Akdeniz bölgelerinde yetiştirilen bamyanın ülkemizde yenilmekte olan tek kısmı mey¬veleridir. Balıkesir bamyası ve sultani bamya adı verilen irice çeşitleri taze, olgunlaşmadan top¬lanan küçük Amasya bamyası ise kuru sebze olarak tüketilmektedir. Oysa bazı ülkelerde yaprakların¬dan ve tohumlarından salata yapılmaktadır. İçlerindeki salgısı çorbalarda kullanılmaktadır.

Ülkemizde daha çok sultani bamya, Bornova bamyası, Balıkesir bamyası, Amasya (çiçek) bamyası üretilmektedir.

Bamya tohumları kadife yeşili renginde olup kalın kabuklu ve 3-5 mm çapındadır. Meyve başına 70-90 arası tohum elde edilmektedir. Tohum kabuğunun kalın olmasından dolayı tohumlar geç ve oldukça zor çimlenir. Bundan dolayı tohumların ekimden 1 gün önce ıslak bez arasında ya da 30 dakika aseton ya da alkol içinde ıslatılması gerekmektedir. Çimlenme için sıcaklık ve toprak rutubetinin fazla olması gerekmektedir. Tohum dikiminden sonra meydana gelebilecek aşırı yağış ya da sulamadan dolayı tohumlar çürüyebilir.

Bamya bir sıcak iklim sebzesidir. Yüksek sıcaklığa sahip olan bölgelerde düzenli bir gelişme göstererek yüksek verim vermektedirler. Sıcak iklim sebzesi olmasına rağmen alıştırılması suretiyle düşük sıcaklıklara maruz bırakılırsa 5-6 °C kadar düşük sıcaklıklara dayanabilmektedir. Ancak verim çok düşer. Gece sıcaklıklarının düştüğü bölgelerde bitki bodur kalır ve pek düzenli ürün vermez. Ortalama hava sıcaklığı 15-20 °C, toprak sıcaklığı ise en az 15 °C olunca tohum ekimi yapılmasında fayda vardır.

Bamya toprak isteği bakımından çok fazla seçici olan bir sebze değildir. Her tür toprakta kolay bir şekilde yetiştirilebilir. Diğer tür sebzelerin yetişemediği yer altı su seviyesi yüksek topraklarda dahi başarı ile yetiştirmek mümkündür. Ancak tam manasıyla ekonomik bir üretim için derin, geçirgen ve kumlu-tınlı topraklar daha ideal olan toprak çeşitleridir. Bilhassa tohum ekimi döneminde aşırı toprak rutubeti olumsuz sonuçlar doğurur. Besin maddeleri bakımından ve bilhassa da azot bakımından zengin olan topraklarda nodyum araları uzar ve meyve sayısı azalarak verim düşer. Toprağın kaymak bağlama özelliği bir çok ürün için olduğu gibi bamya üretimi için büyük bir sakınca oluşturmaktadır. Killi topraklar tohum çimlenme döneminde bu bakımdan çok büyük problemlere yol açmaktadırlar. Bundan dolayı ilkbahar mevsiminde bamya tohumlarının ekimi geç yapılarak bu dönemde karşılaşılan tohum çimlenme problemleri en aza indirilmelidir. Bitkinin toprak üzerine çıktıktan sonraki gelişimi çok kolaydır.

Bamya üretimi daha çok tarlada hazırlanan karıkların boyun noktalarına tohum ekimi şeklinde yapılmaktadır. Çok az da olsa tüplü yetiştirilen fideler ile de üretim yapılabilmektedir. Ayrıca düz tarlaya doğrudan doğruya tohum ekimi yapılarak üretim yapılmaktadır.

İlkbaharda toprak derin olmayacak biçimde sürülür. Hava şartlarına göre birkaç gün güneşlenen toprağa toprak analizine göre temel gübreleme yapılır. Gübrelerin hepsi bir defada verilir. Toprak tavı yeterliyse tohum ekimi hemen yapılır. Toprak tavı iyi değilse salma su verilir ve tavlanması beklenir. Tohumlar çok derine ekilirse çimlenme zorlaşır. Çimlenmeden sonra seyreltme işlemi yapılmalıdır. Çok sık olmamasına dikkat edilmelidir. Seyreltmeden sonra çapa yapılır. Çapalama işlemi belirli aşamalarda tekrarlanır.

Sulama gerekli olduğu zamanlarda salma sulama olarak yapılır. Yağmurlama sulama küllenme hastalığına neden olduğundan dolayı kesinlikle yapılmamalıdır. Bamya üretiminde ilk meyveler görüldükten sonra verilen su verim üzerinde olumlu etki yapmaktadır. Bamya gübrelemeye çok fazla ihtiyaç duymaz.