Başlangıç meridyeni nedir?

Boylam olarak da isimlendirilen meridyenler, dünyanın orta bölümünden geçtiği “var sayılan” Ekvator Çizgisi’ne dik açı yapacak şekilde geçtiği kabul edilen “varsayımsal” coğrafi çizgilerdir. Dünya üzerinde yer belirleme ve yön bulmaya yarayan meridyenler, Kuzey ve Güney Yarımküresi toplamda 360 “eşit” parçaya böler. Dünya üzerinden geçtiği var sayılan ve 360 adet olan meridyenlerin tamamı Kuzey ve Güney kutup noktalarında birleşir. Meridyenler arasındaki aralık, Ekvatora gidildikçe dünyanın geoit şeklinden ötürü artar. Başlangıç meridyeni olarak tabir edilen meridyen ise İngiltere’nin Greenwich bölgesinden geçtiği var sayılan varsayımsal çizgidir.

1675 yılında Londra’nın Güneydoğusu’nda kurulan Greenwich Gözlemevi, meridyenlerin derecelendirilmesi sisteminde başlangıç yani 0 meridyeninin geçtiği yer olarak tanımlandı. Bu tarihten sonra dünya üzerine konumlama yaparken, Greenwich Gözlemevi üzerinden geçtiği var sayılan 0 meridyeni esas alınmıştır. Orta ılıman iklim kuşağında yer alan Greenwich bölgesi; 51º 28′ 44″ “Kuzey” meridyeni, 0º 0′ 0″ Doğu/Batı meridyenlerinde bulunmaktadır. Birçok insan ilköğretim yıllarında duyduğu “Başlangıç Meridyeni” kavramını merak etmiş ve meridyenler gibi varsayımsal çizgilerin nasıl bir başlangıç noktasına sahip olabildiğini sorgulamıştır. Bu durumun nedeni aslında oldukça basittir; zira meridyenleri bulanlar İngilizlerdir.

Başlangıç meridyeni olarak İngiltere’deki Greenwich Gözlemevi’nden geçtiği kabul edilen 0 meridyeni, konumlandırmada daha kolay bir sistem geliştirmek isteyen İngilizlerin fikridir. Büyük Britanya olarak tabir edilen sömürge imparatorluğun genişlemesi ve tüm dünyaya yayılması ile İngilizlerin hükmettiği coğrafya da büyük oranda gelişmiştir. Dünyanın oldukça geniş bir bölümüne hükmeden İngilizlerin dünya genelinde geçerli olacak ve pratik bir şekilde kullanılabilecek yeni bir konumlandırma sistemine ihtiyacı olmuştur. Sömürgecilik adına yürüttükleri başarılı faaliyetler ile “üzerinde güneş batmayan imparatorluk” haline gelen Büyük Britanya, tüm kıtalarda geçerli olacak ve İngiltere’den kalkan gemileri hatasız bir şekilde varmak istedikleri istikamete götürecek meridyen sistemini geliştirmiştir.

İngiltere’deki Greenwich Gözlemevi’nin bulunduğu konum Başlangıç Meridyeni olarak kabul edildiğinden bu bölgenin doğusunda kalan alan Doğu Yarım Küre, batısında yer alan bölgeye ise Batı Yarım Küre denmektedir. Bu özelliği ile Greenwich Gözlemevi’nin yalnızca meridyenlerin başlangıç noktasını oluşturmayarak, aynı zamanda dünya Doğu ve Batı olmak üzere iki farklı yarımküreye böldüğü de söylenebilir. Greenwich’teki Başlangıç Meridyeni’nin doğusun 180 ve batısında 180 olmak üzere toplam 360 adet meridyen olduğu kabul edilir. Her meridyen arasındaki zaman aralığı “4 dakika” olarak tanımlandığından, dünya üzerinde Doğu ve Batı yönlere gidildikçe yerel saat farkları ortaya çıkar. Mesafe olarak iki meridyen arası ise “yalnızca Ekvator Çizgisi” üzerinde 111 kilometredir.