Bazal metabolizma nedir?
Günümüzün sağlıklı beslenme ve diyet programlarının en çok kullandığı kelimelerden biri olan metabolizma, artık neredeyse her insan tarafından günlük hayatta kullanılan bir kelime haline geldi. Metabolizma olarak tanımlanan enerji gereksinimi kişinin gün içindeki tüm faaliyetlerini kapsarken, bazal metabolizma farklı olarak yalnızca yaşamın devamlılığını sağlayan fonksiyonlar için gerekli olan enerji manasına gelir. Yemek yedikten en az 12 saat sonra ve “tam dinlenme” konumuna geçilmesiyle ölçülen bazal metabolizma hızı, kişinin vücudunun “sadece yaşamsal faaliyetleri” sürdürmek için kullandığı enerji miktarını tanımlar. Cinsiyete göre farklı değerlere sahip olan bazal metabolizma, erkeklerde daha yüksek değerlerde ölçülür.
Mevsimsel değişimlerin de etkili olduğu bazal metabolizma hızı kış aylarında düşerken, havanın sıcak olduğu yaz aylarında hızlanır. Bazal metabolizma hızını etkileyen en önemli faktörlerden bir diğeri de kişinin yaşıdır. Genç insanların bazal metabolizması çok daha yüksek değerlere sahipken, kişinin yaşlanması ile birlikte bazal metabolizma değerinde de azalma görülür. Yapılan araştırmalar, insanların tükettiği besinlerin de bazal metabolizma hızı üzerinde etkili olduğunun anlaşılmasını sağlamıştır. Kafein gibi uyarıcı kimyasallar içeren besinlerin tüketilmesi ile bazal metabolizma da hızlanmaktadır. Ayrıca popüler kültürün önemli bir öğesi haline gelen ve kadın erkek fark etmeden herkesin ilgilendiği diyet listelerinde de adı sıkça geçen yeşil çay, bazal metabolizmayı hızlandıran besinler arasındadır.
Kişinin tam dinlenme anında yani herhangi bir kas hareketi yapmadığı halde vücuttaki canlılık fonksiyonlarının devam etmesi için harcanan enerjiyi tanımlamak için kullanılan bir tabir olan bazal metabolizma, canlının kullandığı oksijen miktarının belirlenmesiyle de hesaplanabilir. İnsanların yaşamını sürdürmesi için muhtaç olduğu oksijenin vücuda alınma oranının tespit edilmesi ile yalnızca yaşamsal faaliyetlerin devamlılığı için harcanan kalori değeri hesaplanabilir. Bazal metabolizma değeri canlının yaşı, cinsiyeti ve mevsimsel farklar dışında vücut ağırlığına da bağlıdır. Protein ağırlıklı beslenen insanların ve gelişim çağındaki çocukların bazal metabolizmasının daha yüksektir.
Yaz mevsimindeki yüksek sıcaklıklarda insanların oldukça büyük bir bölümünde hareket etmekte isteksizlik hali oluşur. Farklı biçimde soğuk havalardaysa bazal metabolizma hızını etkileyen kas titremeleri ile insanlar daha hareketli hale geçmeye çalışır. Ellerin ovuşturulması ya da daha hızlı yürümek gibi faaliyetlerle vücudun ısısını arttırmak isteyen insanlar, bu şekilde bazal metabolizmalarını da hızlandırmış olur. Bazal metabolizma ile ilgili ortalama bir kalori değerinden bahsetmek gerekirse; 20 ile 50 yaş arasındaki bir erkeğin bazal metabolizma hızı, vücut yüzeyinin her metrekaresi için yaklaşık olarak 40 kaloridir. Ayrıca bazı uygulamalarda bazal metabolizma vücut ağırlığının her bir kilogramı için bir kalori şeklinde de hesaplanmaktadır.