Bezelye nasıl yetiştirilir?
Baklagiller içinde yer alan bezelye insan beslenmesinde son derece büyük bir öneme sahip olan bir sebzedir. Protein ve karbonhidrat içeriği bakımından zengin olan bu bezelye özellikle A, B ve D vitaminleri bakımından çok zengindir. Bir çok çeşidi olan bezelyelerden bazıları bodur olup 30-40 cm boylanarak yeşil yapraklarıyla toprağa yayılıp zemini örtmektedir. Sırık bezelyesi denilen diğer çeşidi gövdesinden çıkardığı sülüklerle yüksek boylu olan tırmanıcı bitkilerdir. Bezelye çeşitlerinden bazılarının sadece taneleri yenirken bazıları da kabuklarıyla birlikte yenmektedir.
Bezelye serin iklim sebzesi olup donma noktasına yakın düşük sıcaklıklara dayanan bir sebzedir. Havaların serin ve nemli olduğu koşullarda çok daha iyi gelişme göstermesine karşın sıcak ve kuru havalardan fazla hoşlanmaz. Yetiştirilme dönemi süresince sıcaklığın donma noktasının üzerinde olması gerekir. Çimlenme döneminde topraktaki yüksek nem tohumun çürümesine yol açmaktadır.
Tohum ekimi toprak sıcaklığı 7-8°C olduğunda yapılır. Bezelye tohumu 2°C’de çimlense de, çimlenme çok yavaş olmaktadır. Çimlenme ve çiçeklenme arasındaki dönemde günlük ortalama sıcaklığın 15-18°C’ler arasında, çiçeklenme ile olgunluk arasındaki dönemde sıcaklığın 18-21°C’ler arasında olması istenir. Sıcaklığın yüksek olması durumunda çiçeklenme süresi daha da kısalır. Çiçeklenme ile olgunluk arasındaki dönemde sıcaklığın 10°C’ye düşmesi durumunda dane olgunlaşmaz. Gelişme döneminde yüksek sıcaklık ve uzun güneşlenmeden fazla hoşlanmaz. Bu dönemde genel olarak rutubet ve serin ortam ister. Gelişme döneminde görülen yüksek sıcaklık ve kuraklık bitkinin bütün gücünü generatif faza harcamasına neden olmaktadır. Böyle bir durumda bitki bodur kalır ve meyveler normal irilikte olmaz. Çabuk ve zoraki olgunlaşmadan dolayı verim ve kalitede çok büyük kayıplar olur.
Işık yoğunluğu gelişme ve verim üzerinde etkili olan diğer bir unsurdur. Işık yoğunluğu artarsa çiçek sayısı artar. Bezelye serin ve yağışlı dönemde yetiştirildiği için alüvyal ve su tutma kapasitesi yüksek topraklarda çok daha iyi gelişme gösterirler.
İlk olarak toprak sonbaharda 20-25 cm derinlikte bir iki defa sürülerek havalandırılır. İşlenen toprak tırmıkla düzeltilip ekime hazır hale getirilir. Tohum ekim zamanı iklim şartlarına bağlıdır. Şubat başından 15 marta kadar erkenci ve yarı erkenci çeşitler; nisan başına kadar yarı erkenci ve geçici çeşitler; 15 nisandan sonra ise sıcağa dayanıklı çeşitlerin ekimi yapılmaktadır.
Ekim şekli ve ekim aralıkları çeşitlerin özelliğine, işletme büyüklüğüne ve değerlendirilme şekillerine göre farklılık göstermektedir. Tohum ekim derinliği 3-5 cm’dir. Yetiştirme döneminde düzenli yağış alan ya da yağmurlama sulama imkanı olan tarlalara düze ekim çok daha uygundur. Yetiştirilecek bezelye türü eğer sırık ise masuralara ekim yapılmalıdır. Yer çeşitleri ise düz tarlaya mibzerle ekilmelidir. Düze ekimlerde sıra arası 30-40 cm, sıra üzeri 5-10 cm aralıklarla tohum ekimi yapılmalıdır. Sırık çeşitlerde sıra arası 50-80 cm, sıra üzeri 15-25 cm olmalıdır.
Bitkilerin toprak yüzüne çıkıp gelişmeye başladığı ilk hafta içinde büyümeleri oldukça yavaştır. Yabancı otlar bitkilerin 4-5 yapraklı olduğu dönemde toprağı havalandırmak, kaymak tabakasını kırmak, yabancı otları almak ve seyreltme yapmak için birinci çapa yapılır. İlk çapa yüzeysel yapılmalı ve köklere zarar verilmeden yapılmalıdır. Birinci çapadan 20 gün sonra bitkiler 25-30 cm boylandıkları zaman yabancı otların fazlalaştığı dönemde ikinci çapa yapılmalıdır. İkinci çapa zamanı çiçeklenmeden önceki dönemdir. Genel olarak iki çapa yeterlidir.
Sırık bezelyelerde ikinci çapa ile birlikte herek verme işlemi yapılmalıdır. Herekler bitkilerin rüzgârdan zarar görmemesini sağlar. Bezelyeye çiftlik gübresi vermekten kaçınılmalıdır. Sonbaharda yapılan bezelye yetiştiriciliğinde, bitkinin gelişme dönemi yağışlı döneme rastladığı için sulamaya hemen hemen hiç ihtiyaç duyulmaz. İlkbaharda yapılan ekimlerde iyi bir gelişme sağlayabilmek için hava ve toprak şartlarına bağlı olarak sulama yapılmalıdır. Çiçeklenmeden önceki dönemde ve meyve tutumundan sonraki dönemde olmak üzere en az iki defa sulama yapılır. Hasat olgunluğuna gelmiş baklalar en geç iki-üç gün içerisinde hasat edilmelidir.