Bezelye nedir?

Bilim dilinde Pisum Sativum olarak isimlendirilen bezelye, Baklagiller Familyasına ait olan ve tohumları yendiği gibi yeşil yapraklarıyla da birlikte tüketilebilen bir bitkidir. Fasulye ile baklayı andıran yeşil renkli meyvesi olan bezelye tırmanıcı bir yapıya sahiptir. Ayrı taç yapraklı ve iki çenekli yapıya sahip olan Baklagiller Familyasının bu üyesi, ilkbaharın sonlarına doğru en verimli ve lezzetli ürünü verir. Oldukça uzun bir gövde yapısına sahip olan bezelye, uzun olduğu halde son derece ince ve narin bir gövdeye sahiptir. Bitkinin uzamasıyla ve tohumların oluşmasıyla birlikte ince olan gövde bitkinin ağırlığını kaldıramaz hale gelir. Belki de bu nedenle tırmanıcı özelliğe sahip olarak yaratılan bezelye, çevresinde yer alan diğer bitkilerden ya da doğal şekillerden yardım alarak gövdesini ayakta tutmayı başarır.

Genellikle beyaz renk çiçek açan bezelye bitkisi tohumlarını kendine has yapraklarıyla adeta bir kılıf içinde saklar. Yapılan arkeolojik incelemeler yuvarlak taneli tohumlarıyla bezelyenin binlerce yıl öncesinde dahi insanoğlu tarafından tarım ürünü olarak işlendiğini ortaya çıkarmıştır. Anavatanı Batı Asya ve Orta Avrupa olan bezelye, Orta Çağ’dan itibaren Kuzey Avrupa’da da yetiştirilmeye başlanmıştır. 19. yüzyılda İngiltere’ye kadar uzanan bir coğrafyada yetiştirilen bezelye, günümüzde de dünyanın en çok tükettiği sebzeler listesinde üst sıralarda yer alır.

Bir yıllık otsu bir bitki olan bezelyenin oldukça farklı türleri vardır. Bahçe ve tarla bezelyesi gibi bilinen türleri dışında pek çok değişik türü de olan bezelye, dünya genelinde yaygınlaşan “tek tip sebze ve meyve üretimi” politikaları sebebiyle diğer türleri unutulmuş olan sebzelerdendir. Boyu son derece kısa olduğu için bodur yapılı bezelye olarak adlandırılan türlerinden toprağın üzerine serilerek gelişenlerine kadar genç neslin fazla bilmediği yetişkinlerin ise anılarında kalan türleri olan bezelyenin farklı renklerde çiçek açan türleri de bulunmaktadır. Kül rengi ya da alacalı taneleri olan farklı türleri de bulunan bezelye bitkisi türlerinin büyük çoğunluğu tırmanıcı yapıdadır. Etrafına ne bulursa ona sarılarak tırmanan ve böylece gövde ağırlığını taşıyabilir hale gelen bezelye, 1 metreye kadar uzayabilir.

Ülkemizde ve dünya genelinde en çok tüketilen bezelye türlerinin başında sırık bezelye gelir. Bu türün sırık olarak adlandırılmasının nedeni, bitkinin gelişme evresinde sağlıklı bir biçimde büyüyebilmesi için destek amaçlı sırık veya değnek kullanılmasıdır. Çalı ya da Ayşe Kadın fasulye gibi yeşil yapraklarıyla birlikte tüketilen türleri de olmasına rağmen ülkemizde yalnızca taneleri yenen türler üretilmektedir. Parşömen adı verilen sert tabakanın hiç bulunmadığı türleri de olan bezelye ülkemizde tanındığından çok daha fazla çeşidi olan bir bitkidir. Geçmiş yıllarda parşömensiz olduğu için kabuklarıyla da birlikte yenen Sultani bezelye ülkemizde tanınıyor olsa da, gelişen tek tip tarım üretimi eğitimi nedeniyle Sultani bezelye de nadir türler arasında girmiştir.