Bilgi edinme hakkı nedir?
Bilgi Edinme Kanunu, 3 Ekim 2003 tarih ve 4982 sayılı Bilgi Edinme Kanunu, gerçek ve tüzel kişilere, kamu kurum ve kuruluşları ile kamu kurumu niteliğine sahip meslek kuruluşlarının sahip bulundukları her türlü bilgi ve belgeye erişim hakkı sunmaktadır. Ülkemizde bilgi edinme hakkı ilk olarak 3 Ekim 2003 tarih ve 4982 sayılı Bilgi Edinme Kanun işle daha sonra 12 Eylül 2010 tarihli halk oylamasıyla onaylanan Anayasamızın 74. Maddesiyle tanınmıştır.
Bazı konular bilgi edinme hakkı kapsamı dışında bırakılmıştır. Bu konular şunlardır:
1- Yargı denetimi dışında kalmış olan işlemler ( Eğer bu işlemler kişinin çalışma hayatı ile mesleki onurunu etkileyecek özelliğe sahip ise bilgi edinme kapsamına girer.)
2- Devlet sıralarına ait her türlü bilgi ve belgeler,
3- İstihbarata dair bütün bilgi ve belgeler,
4- Ülkemizin ekonomik menfaatlerine ilişkin bilgi ve belgeler,
5- İdari soruşturma dair her türlü bilgi ve belge,
6- Adli soruşturmaya ait bilgi ve belgeler,
7- Kişinin özel hayatının gizlilik ilkesini ihlal edecek özelliğe sahip bilgi ve belgeler
8- Haberleşmenin gizliliği esasını ihlal edecek bilgi ve belgeler
9- Ticari sırlar
10- Fikir ve sanat eserleri
11- Kurum içi düzenlemeler,
12- Kurum içi görüş, bilgi notları, öneriler,
13- Tavsiye ve mütalaa istekleri
Bilgi edinme hakkına sahip kişi, bilgi edinmeye dair başvurusunu bilginin bulunduğu kurum veya kuruluşa bizzat yapar. Bilgi edinme başvurusu, başvurulan kurum ya da kuruluşların ellerinde bulunan veya görevleri icabı bulunması gerekli olan bilgi veya belgelere ilişkin olması gerekir. Özel bir araştırma ve inceleme sonucu elde edilebilecek bilgi ve belgeler için yapılan başvuru idare tarafından reddedilebilir. Keza yayımlanmış bulunan veya kamuya açıklanmış olan bilgi veya belgeler ,için bilgi edinme başvurusunda bulunulamaz. Yukarıda sayılmış olan kapsam dışında tutulan alanlarda yapılmış olan başvurular da idare tarafından reddedilir. Kurum ve kuruluşlar, başvuru üzerine istenen bilgi ve belgelere erişimi kural olarak 15 işi günü içinde gerçekleştirmektedirler. Kurum ve kuruluşlar bilgi edinme başvuruları ile ilgili cevaplarını yazılı olarak ya da elektronik ortamda başvuran kişiye bildirirler. Yapılan başvurunun ret edilmiş olması halinde idari yargıda dava açma hakkı bulunmaktadır.
Bilgi edinme talebi ret edilen başvuru sahibi idari yargı yoluna başvuruda bulunmadan önce kararın tebliğinden itibaren 15 gün içinde Bilgi Edinme ve Değerlendirme Kuruluna itiraz edebilmektedir. Kurula itiraz idari yargıya başvuru süresini derhal durdurur. Bilgi Edinme ve Değerlendirme Kurulu, bu konudaki kararını 30 gün içinde verir. Bilgi Edinme ve Değerlendirme Kurulu birer üyesi Danıştay ve Yargıtay genel kurullarının kendi kurumları içinden tavsiye edecekleri ikişer aday, birer üyesi ceza hukuku , idare hukuku ve anayasa hukuku alanlarında profesör veya doçent unvanına sahip olan kişiler, bir üyesi de Türkiye Barolar Birliğinin baro başkanı seçilme yeterliliğine sahip kişiler arasından göstereceği iki aday, iki üyesi de Adalet Bakanının önerisi üzerine bu bakanlıkta idari görevde çalışan hakimler arasından Bakanlar Kurulunca seçilecek 9 üyeden teşekkül etmektedir. Bilgi Edinme ve Değerlendirme Kurulu tüzel kişiliğe sahip olmayıp, kararları idari açıdan bağlayıcıdır.