Bilgisayarlı tomografi nedir?

Bilgisayarlı tomografi, 1963 yılında Cormak tarafından teorize edilmiş olan ve radyolojide yeni bir dönem açan bir kesitsel görüntüleme yöntemidir. Bilgisayarlı tomografinin temeli Röntgen cihazına dayanmaktadır. Bir nesnenin farklı açılardan çok sayıda iki boyutlu X ışını görüntüleri alınmak suretiyle o nesnenin iç yapısının üç boyutlu görüntüsü elde edilmesi bilgisayarlı tomografiyle gerçekleştirilir.

İlk bilgisayarlı tomografi cihazlarında, tek bir kesit oluşturabilmek için gerekli olan verileri toplamak 5 dakika gibi uzun bir zaman lıyordu. Bu durum bilgisayarlı tomografinin kullanılmasını geciktirmiştir. Bilgisayarlı tomografi uygulaması yalnızca beyin incelemesinden ibaret kalmış ve sürenin uzunluğundan dolayı solunum, intestinal peristaltizm gibi sınırlamalar bilgisayarlı tomografinin toraks, batın gibi uygulamalarda kullanılmasını geciktirmiştir.

Tek bir nefes tutma süresi kadar (15-20 saniye) bütün vücut, dilimler şeklinde görüntülenmekte ve aralıksız olarak alınan kesitler bilgisayarda işlenerek anatominin daha iyi anlaşılması sağlanabilmektedir.

Bilgisayarlı tomografi ile yapılacak inceleme sırasında hasta bilgisayarlı tomografi cihazı masasında hareket etmeden uzanır. Masa manuel veya uzaktan kumanda ile cihazın ”gantry” adı verilen açıklığına getirilir. Cihaz bir bilgisayara bağlı haldedir. X- ışını kaynağı hastanın etrafında 360 derecelik bir dönüş hareketi gerçekleştirirken oyuk veya ”gantry” boyunca dizilmiş olan detektörler tarafından x-ışını demetinin vücudu geçen bölümü saptanır ve elde edilen veriler bilgisayar tarafından işlenir. Netice olarak dokuların arka arkaya kesitsel görüntüleri meydana getirir. Bu görüntüler anında bilgisayar ekranından izlenebilir. Ayrıca görüntüler hem filme aktarılabilirken hem de tekrar bilgisayar ekranına getirmek üzere optik diskte kaydedilebilmektedir. Bilgisayarlı tomografinin bir takım avantajları vardır. Bilhassa organların, yumuşak doku ve kemiklerin şekil ve yerleşimini son derece net olarak göstermektedir. Ayrıca BT incelemeleri doktorlara basit bir kist ve solid tümör ayırıcı tanısında kolaylıklar sağlamakta ve hastalıkların daha iyi değerlendirilmesi imkanını vermektedir. Daha da önemlisi, BT çok daha ayrıntılı görüntüler oluşturarak kanserlerin yayılımının değerlendirilmesinde büyük yarar sağlamaktadır. Kanserin durumuyla ilgili elde edilecek bilgiler kansere yönelik uygulanacak tedavi konusunda doktorları yönlendirerek radyoterapi, kemoterapi, cerrahi tedavi ya da bunların belirli kombinasyonlarının kullanılıp kullanılmayacağıyla ilgili karar vermelerinde yardımcı olmaktadır. BT, vücudun beyin gibi birçok bölümünün değerlendirilebilmesine imkan tanımaktadır. Ayrıca diğer görüntüleme cihazlarından daha erken ve doğru şekilde birçok hastalığın teşhisini sağlamaktadır.

Bilgisayarlı tomografide herhangi bir ağrı söz konusu değildir. Yapılacak olan incelemenin türüne göre hastaya damarlarından kontrast madde enjekte edilebileceği gibi kontrast madde içmesi de istenebilmektedir. Sadece bu aşamada hastada bazı rahatsızlıklar olabilmektedir. Kontrast maddeler iyot içerdiğinden dolayı bazı kişilerde allerjik reaksiyonlara sebep olabilir.

BT cihazları sadece X ışınlarını kullanırlar. Hastanın güvenliği için son derece iyi dizayn edilmiş ve inceleme sırasında maruz kalınabilecek radyasyon miktarı en az düzeyde olacak şekilde imal edilmiştir. Ancak hamilelerde BT uygulaması yapılmamaktadır.

Bilgisayarlı tomografi işlemi incelenecek olan organa göre adlandırılmaktadır. Örneğin eğer karın bölgesi incelenecek ise “abdominal BT”, göğüs kafesi kısmı incelenecek ise “toraks BT” denir. Bilgisayarlı tomografinin özel bir yönteminde kolonoskopiye benzer şekilde bir kalın barsak iç yapıları değerlendirilir ve hastalıklı olan bölgenin üzerinde bulunan bağırsak yapıları hakkında da bilgi sağlanabilir.
BT incelemeleri hastaların klinik bulguları dikkate alınarak her hasta için ayrı ayrı planlanır. Bu nedenle yapılan BT incelemesi daha önce yaptırılan bir BT incelemesinden farklıysa veya inceleme sonunda ek görüntüler alma ihtiyacı duyulmuşsa endişelenmemek gerekir. Başlangıcından bitimine kadar çekim süresi yaklaşık 15 dakikadır.

Radyolog tarafından incelemesi yapılan kişinin hastalığı ile ilgili bir sonuca varmasını sağlayacak yeterli bilgi elde edildikten sonra inceleme sona erdirilir ve hasta evine gönderilir. İncelemeden sonra herhangi bir sınırlama olmadan hasta normal günlük aktivitelerine devam edebilir.