Buğday nerede ve nasıl yetişir?

Karasal iklimin hakim olduğu tüm coğrafyalarda yetiştirilebilen buğday, insanoğlunun yerleşik hayata geçtikten sonra düzenli olarak ektiği ilk tahıllardan biridir. Tarım faaliyetlerinin başladığı ilk günden bu yana geçen binlerce yıl içinde insanoğlu için sahip olduğu önemden hiçbir şey kaybetmeyen buğday gerek un olarak insanların beslenmesi gerekse de dolaylı olarak insanoğlunun besin kaynağı olan evcil hayvanların beslenmesi için kullanılmaktadır. Alternatifi olmayan tarım ürünlerinden biri olan buğday, hasat sonrası kalan samanıyla dahi ekonomik değere sahip olan ve bu sebepten ötürü de modern dünyada dünyanın dört bir yanında yetiştirilen bir hububattır. Ülkemizde başta İç Anadolu Bölgesi olmak üzere birçok farklı bölgede yetiştirilen buğday, yurtdışına da ihraç edilmektedir. 2000 yılından günümüze geçen periyot boyunca ülkemiz ortalama olarak yılda 20 milyon ton buğday üretmektedir. Kastamonu, Trakya Bölgesi, Kahramanmaraş ve özellikle Hatay ülkemizin buğday üretimine önemli oranda destek veren bölgelerdir.

• Buğday tarımı

Buğday yetiştiriciliği; çimlenme, “kardeşlenme” ve hasat göz önüne alındığında serin iklim tarımı olarak isimlendirilir. Ekim sonrası ilk dönemde sıcaklığın 5-10 derece arası olması gerekirken, saplanma yani ayağa kalkma döneminde 10-15 derece arasındaki sıcaklık değerleri gerekir. Farklı buğday türlerinin ihtiyaç duyduğu nem oranı değişse de, genel olarak buğday tarımının en verimli şekilde %65 nem oranına sahip iklimlerde yapıldığı söylenebilir. Killi ve kumlu toprakları bilhassa seven buğday, geçirgenliği yüksek olan toprak tiplerinde daha da iyi hasat vermektedir. Ekim esnasında toprak sıcaklığının 7-10 derece arasında olması yetiştiricilik için uygundur. Bunlar dışında toprağın mineral yapısı, kullanılan suyun kalitesi, ekim alanı, coğrafi konum, ekim zamanı ve şüphesiz gübreleme elde edilecek hasatın miktarını ve kalitesini doğrudan etkilemektedir. Bir başka değişle dünya üzerinde en çok ekimi yapılan tahıllardan biri olan ve her insanın doğrudan ya da dolaylı olarak bağlı olduğu buğdayın yetiştirilmesi oldukça meşakkatli bir tarım faaliyetidir.

Buğday tarımı; ekim yapılan bölgenin coğrafi özelliklerine, buğday çeşidine, toprak yapısına, iklime ve diğer pek çok faktöre göre farklı zamanlarda yapılmaktadır. Ancak genel olarak ülkemizde buğday tarımının Eylül ayının ilk haftalarından Aralık ayının ilk haftalarına kadar yapıldığı söylenebilir. Buğday tarımının önemli avantajlarından birisi de, bu tahılın sulama yapılmadan da yetiştirilebilmesidir. Ancak kuraklığın hakim olduğu dönemlerde sulama imkanı varsa birkaç defa sulama yapmak ürün kalitesini ve hasat miktarını arttıracaktır. Genel olarak %12-16 arasında nem oranına sahip olan buğdaylar hasat için hazır hale gelmiş demektir. Buğday tanelerinin bilinen sarı saman rengini alması ile birlikte “biçerdöver” ile hasat işlemlerine de başlanır. Ancak biçerdöver hızının ve aralığının doğru şekilde ayarlanmasına da dikkat edilmelidir. Ekimden biçerdöver ile hasada kadar buğday her aşamasında büyük bir emek olan, bu sebeple de değeri ölçülemeyecek kadar büyük olan bir tarım ürünüdür.