Cirit nedir? Nasıl oynanır?

Tarihi özelliği olan cirit, at üzerinde oynanan bir spor dalıdır. At üzerindeki sporcunun süngü ya da mızrağını yani ciridini rakibine karşı isabetli bir şekilde atmasını, muharebe anında kendisine ve atına olan hakimiyetini ve bu şekilde rakibine üstün gelmesini sağlayan, belirli kuralları olan bir spordur. Cirit, bir diğer adıyla çavgan, Türklerin asırlardan beri oynadıkları bir ata oyunudur. Türkler, Orta Asya’dan Anadolu’ya bu atlı oyunu beraberlerinde getirmişlerdir. Türkler için at, kutsal ve vazgeçilmez bir unsurdur. At sırtında doğar, at sırtında büyür, at sırtında savaşır, at sırtında ölürlerdi.

Cirit Oyunu, Türklerin en büyük tören ve spor oyunu idi. Cirit başlangıçtan itibaren nesilden nesile aktarılarak günümüzde de varlığını devam ettirmektedir. Sultan Alparslan döneminde Anadolu ‘da oynanan bu spor dalı, bilhassa Doğu ve İç Anadolu’nun farklı bölgelerinde daha yaygındır. Anadolu’da 11. ve 16. yüzyıllarda bir savaş oyunu olarak oynanan cirit, daha sonraki dönemlerde bilhassa 19. yüzyılda Osmanlı İmparatorluğuda en büyük gösteri sporuydu. Müsabakalarda yaşanan hayati tehlike yüzünden Sultan II. Mahmut döneminde bu oyunun oynanması yasaklanmış ancak daha sonra bir gösteri oyunu olarak tekrar Anadolu ‘da oynanmaya başlanmıştır.

Türkiye ‘de Cirit sporuna günümüzde Doğu Anadolu Bölgesinde yaşayan insanlar tarafından yoğun ilginin gösterildiği gözlemlenmektedir. Erzurum’da ilk Atlı Spor İhtisas Kulübü 1957 yılında kurulmuştur.
Savaşta düşmanı takım halinde mağlup etmeye yönelik davranışlar ve sonuçta güçlü olanın galibiyeti cirit müsabakalarının ana temasıdır. Hiçbir spor dalında bulunmayan yalnızca ciritte olan ‘rakibi affetme, bağışlama’ davranışı, ciride farklı kılmaktadır. Rakibini bağışlayan sporcuya ve takımına puan kazandırma özelliği ciritin en önemli farklılığıdır. Zayıf düşene el kaldırmamanın, güçsüze vurmak yerine onu bağışlamanın gerekliliğini belirten bu güzel davranış, spor ve erdemin bir arada sergilenişini göstermektedir. Rakibinin önünü kesip, ona ciritle vurma fırsatı varken vurmayan, rakibini bağışlayan sporcuların bu anlamlı davranışları onların asaletini göstermektedir.

Bilhassa Erzurum , Erzincan , Sivas , Bayburt ,Tokat ve Söğüt yörelerinde Cirit müsabakaları yapılırken insanların bu spora karşı ilgisi son derece yoğundur. Anadolu ‘da günden güne sayısı artan Cirit yani atlı spor kulüpleri hem kendi aralarında yöresel olarak ve hem de Türkiye Geleneksel Spor Dalları Federasyonu işbirliği ile yılın her mevsiminde müsabakalar düzenlemektedirler.

Bir metre uzunluğunda, kurutulmuş meşe ya da soyulmuş hurma dalından yapılmış olan oldukça ağır ve kalın bir sopa cirit olarak kullanılır. Oyuna katılan kişiler aralarında 100 m bırakarak karşılıklı olarak dizilirler. Bu takımdaki atlılardan biri atını sürerek karşıdakilerden birinin adını seslenir. Böylece oyun başlamış olur. Atını ileri süren oyuncu elindeki ciriti rakibine doğru fırlattıktan sonra geriye doğru kaçmaya başlar. Üzerine cirit atılan atlıda atanı kovalar ve oda ciritini ona atar. Bu esnada önde koşanın takımından başka bir oyuncu da arkadaşını kovalayanın peşine düşer ve oyun bu şekilde devam eder. Bu oyundaki asıl hedef atın binicisidir. Ciritin ata isabet etmesi durumunda ciriti atan oyuncu oyun dışı kalır. Bu yüzden atlılar kendilerine atılan ciritten kurtulmak için at üzerinde bazı taktikler uygularlar. Eğilme, atın yanlarına sarkma ve bazı akrobatik hareketler yapılır. Her isabet eden cirit takıma bir puan kazandırır. Bütün oyuncuların ellerindeki ciriti savurmalarından sonra en fazla cirit isabet ettiren galip takım ilan edilir. Yöreye göre puanlama değişiklik gösterebilmektedir.

Puanlamada, oyunda yapılan hareketler dikkate alınır ve puan kazandıran ya da kaybettiren özellikleri ile sayısal olarak değerlendirilir. Oyun puanlaması kriterleri takımlar tarafından müsabakadan önce kararlaştırılır ve bu değerlere göre müsabaka sonuçlandırılır. Puan farkları takımların oyun puanını belirler. Toplam puanı yüksek takım galip sayılır.

Puan Alma:
Ciritçiye isabetli vuruş 3 puan,
Ciriti havada tutmak 3-(1) puan,
Rakibi yakalayıp bağışlama 3 puan,
Tehlikeli durumda puandan vazgeçme 3 puan

Puan Kaybetme:
Rakibi yakaladığı halde bağışlamama 3 puan,
Atın rakibe kasti olarak çarptırılması 3 puan,
Ata cirit kasten vurma 3 puan,
At ile karşı alaya girme 1 puan,
Yan çizgiyi geçme 1 puan,
Alaya atışlarda atış sahasından atmama 1 puan,
Alay atışında ciriti atamama 1 puan,
Erken ve çift çıkış 1 puan,
Attan düşme 3-(6) puan,
Attan inme 1 puan,