Çocuklar internette güvende mi?

Günümüzdeki modern yaşam koşullarında dijital dünyanın hızlı bir şekilde gelişim göstermesi ve biz yetişkinlerin bile bu hızlı gelişime ayak uydururken zorlandığımızda, televizyon, bilgisayar oyunları ve internetin gündelik yaşamın ayrılamaz bir parçası olduğu gerçeğiyle yaşadığı bu ortamda, çocukların bu gelişmeden nasıl etkilendiği konusunda bazı tereddütler yaşanmaktadır.
Dijital ortamın çocuklar gelişim çağındayken onların duygusal, zihinsel ve sosyal gelişimini nasıl, ne derecede ve hangi yönde etkilediğiyle alakalı çok kesin veriler elimizde bulunmasa dahi, özellikle sosyal paylaşım sitelerinin çocuklar tarafından yaygın şekilde kullanılması ve bunun giderek yaygınlaşması konusunda ailelerin hala tereddütte olması oldukça normaldir.

Telekomünikasyon İletişim Başkanlığı‘ nın ulaştığı bazı verilere göre, çocukların ortalama % 66′ kadarı gün içinde en az bir kez sosyal paylaşım sitelerini kullanmaktadır. İnternet içinde özellikle Facebook, Twitter, Instagram gibi paylaşım siteleri ve mobil uygulamalardaki  hesap oluşturma yaşının her ne kadar 13 olarak sınırlandırılmış olması da önemli değildir. Bunu günümüzde denetleyecek tek değer sadece ebeveynlerdir. Bu sitelerin yazılımının bu şekilde kontrol sağlamaması çocukların ilgi ve merakına yenilip kötüye kullanıma etkili olup ve kullanım yaşının 7-8’e kadar düşmesine neden olmaktadır. Ebeveynleri bu kadar şüphelendiren ve dikkatli olmaları konusunda hassas olmalarını sağlayan konu bulunmaktadır. Onların zarar görmesi endişesiyle çocuğunu normalde yabancı birisinin evine bile gönderemeyen bir anne-babanın, çocuğun bu şekilde sosyal paylaşım sitelerinde hangi tür zorbalığa ve uygunsuzluğa maruz kalacağının kesin olarak bilinmemesi nedeniyle, bu konuda sınırsız ve kontrolsüz şekilde izin verici olmaları da beklenmemelidir.

Çocuklarda sosyal medya kullanımının sınırlamasının riskleri  nelerdir?

Sanal dünyanın gerçekten ucu bucağı olmayan sonsuzluğu ve ürkütücülüğünün kontrol altına alınamadığı bu şartlarda, çocukların doğru biçiminde kontrol altında tutulacağı kullanım alanının yaratılması alınabilecek en uygun önlem kabul edilir. Bu durumda kesin olan yasakların ve bilinmezliklerin çocuğun ilgisini daha fazla uyaracağı teorisine göre, bu tür bir denetleme yani çocuğun tamamen bundan yoksun bırakmanın çocuk açısından pek çok riski ve dezavantajı olur. Bunlardan tamamen yoksun kalacak olan çocuk aşağıda sıralanan avantajlardan da yoksun kalmış hale gelecektir. Sosyal paylaşım siteleri;

Güncel bilgiye erişimi kolaylaştırır ve dolayısıyla çocukların gündelik yaşamdaki gelişmelerden haberdar olmasına yardımcı olur.

Farklı fikir ve zevklere ulaşılmasını ve deneyimlemesine fırsat sağlar (Örneğin; yeni bir şarkıcı, yeni çıkan bir film gibi)

Arkadaşlarıyla bilgi alışverişi sağlamayı hızlandırır.

Bir gruba ait olma ve grupta söz sahibi olma olanağına sahip olmayı sağlar.

Çocuklarda sosyal medya kullanımının dezavantajları nelerdir?

Böyle sıralanan tüm avantajlar sosyal medya kullanımını çocuklar açısından temize çıkaracak özellikte değildir. Bunlardan başka sosyal paylaşım ağlarının kullanımının  kesinlikle dezavantajlarının da değerlendirilmesi gerekmektedir;

Sosyal medya kullanımı açısından avantajlarda geçen tüm ilişki biçimleri aslında fiziksel ilişkiler kapsamında olmaz. Fiziksel olmayan şekle sahip olan bu türden ilişkiler çocukların gündelik hayatta göz kontağı kurmasını, kişisel alanı korumasını ve bu alana saygı duyma gibi gerçek olan ilişkiler kurmasını zorlaştırabilecek bir hale gelebilir.

Mahremiyet duygusunun gelişmesine bile engel olarak, güvenlik açısından risk haline gelebilir.

Çocuğun yaşına ve psikolojik gelişimine uygun olmayacak şekilde cinsel ve  şiddet yönelimli içeriğe kontrol dışı maruz kalmasına neden olacak hale gelebilir.

Çocuklar ırkçılığa, ayrımcılık ve dışlanma gibi zorbalığa sanal olarak tanık olabilir.

Bilgi kirliliği ve bunun reklamlar aracılığıyla yaygınlaşmasıyla, çocukların zihinsel faaliyetlerinde yanıltıcı şemaların oluşması mümkün olabilir.

Her şeyden önemli olanı bu çocuklarda bağımlılık riski oluşturarak, zaman ve enerji kaybına yol açabilir ve akademik gelişimini sekteye uğratacak kadar zarar verebilir. Bu çocukların ileri yaşlarındaki kariyerine de olumsuz etkiler yapabilir.

Çocukların sosyal medya kullanımında ebeveyn kontrolü nasıl olmalı?

Oldukça önemli olan bu konu hakkında, günümüz koşulları dikkate alındığında çocukları sosyal medya ağlarından alıkoymak zaman zaman mümkün olmayacağı gibi, bunun mümkün olması halinde bile, çocuklarda oluşturacağı mahrumiyet duygusu yüzünden olumsuz bir ruhsal durum ortaya çıkarabilecek, ebeveyn ve çocuğun çatışması kaçınılmaz olacaktır. Bu nedenle sosyal paylaşım ağlarının çocuklar tarafından uygun olacak yaş döneminde kullanması durumunda bu risklerin en az seviyeye indirilmesi ve dezavantajlarını avantaja dönüştürmek için koşulsuz ebeveyn kontrolünün devreye sokulması gerekir. Bu kontrol mekanizması ebeveynlerin bazı koşulları sağlamasıyla daha işlevsel hale gelecektir.

Öncelikle çocuğun ulaşabileceği tüm internet ortamlarını en güvenli hale getirmek

Ebeveynler kendi çocukları hakkında zevkleri ihtiyaçları ve tercihleriyle ilgili sürekli bilgi sahibi olmalı ve zamanla oluşan değişikliklere dikkat etmesi, bu değişikliklerle alakalı çocuklarıyla konuşması gerekir

Çocuğun sosyal paylaşım sitelerinde geçirdiği süre doğru şekilde takip edilmeli ve gerekirse bu sürede belirli bir kısıtlamaya gidilmelidir.

İnternet ortamında paylaşılan fotoğraflar, içerik ve ifadelerle ilgili sınırlar çocuğa öğretilmeli ve güvenliğin önceliği çocuklara aşılanmalıdır.

Gerekirse aynı sosyal paylaşım ağları da ebeveynler tarafından da kullanılmalı ve burada çocuklarının hareketlerini daha iyi gözlemesi beklenir. Bu yapılırken çocuğun mahremiyetine, tarzına ve tercihlerine, kısaca çocuğun kendi sınırlarına saygı duyularak bunların yapılması gerekmektedir. Bu sınırların ihlal edildiğini düşünen çocuklar, bunu fark ettikleri takdirde bu hareketleri aile üyelerinden gizleme eğilimi içine girebilirler.

13 yaşın altındaki çocukların tamamen yetişkinlerin kontrolünde kendilerine ait bir hesap olmadan yani mümkünse annesinin ya da babasının kullandığı bir hesap üzerinden ve bir yetişkinin eşliğinde sosyal medya sitelerini kullanmalıdır.

Mümkün olduğu takdirde çocuğun bu platformlarda  iletişim kurduğu kişilerin kimler olduğunun ve bu kişilerin çocukları için yeterince güvenli olup olmadığı sorgulanmalı buna göre bir düzenleme yapılmalıdır.

Tüm bunların içinde en önemlisi çocuklar ve ebeveynler açık iletişim kurulmalı, fakat bunu yaparken ebeveynlerin çocuklarına karşı sorgulayıcı eleştirisel ve denetleyici bir tavır takınmamalıdır. Yetişkinler içinde bağımlılık yaratacak ve bazen güvensiz olabilecek böyle bir ortamda çocuğa doğru model olmaları, çocukların dengeli ve güvenli bir şekilde sosyal paylaşım ağı kullanmaları sağlanmalıdır.