Çömlek nedir?

İlk Çağ’dan itibaren insanoğlunun birçok ihtiyacını karşılamak için kullandığı çömlekler, ayrıca önemli bir sanat öğesi olarak da değer kazanmıştır. Toprağın bir takım işlemlerden geçirildikten sonra şekillendirilmesiyle oluşan çömlekler, günümüzde başta arkeoloji olmak üzere birçok bilim dalının geçmişte yaşayan toplumlar hakkında bilgi edinmesini sağlayan önemli bilimsel kaynaklar haline gelmiştir. Tarihçiler uzun süredir üzerinde çeşitli teoriler geliştirse de hala insanoğlunun çömlekçiliği nasıl keşfettiği hala tam olarak bilinmemektedir. Çömlekçiliğin temeli olan toprağın işlenmesi dışarıdan basit bir işlem gibi görünse de kendi için birçok aşaması olan ve oldukça kompleks bir işlemdir ki İlk Çağ insanı için bu işlemlerin doğru sıra ile yapılması dahi başlı başına önemli bir iştir.

Tarihçiler insanoğlunun çömlekçiliği nasıl geliştirdiği hakkında kesin bir görüşe sahip olmasa da genel olarak kabul gören görüş, toprağın ateşte pişirildiğinde sertleştiğinin tesadüfen öğrenildiği ve daha sonrasında da bunun bir teknik olarak geliştirildiği yönündedir. Göçebe yaşamdan yerleşik hayata geçen insanoğlunun sahip olduğu eşya sayısını arttırması ile ortaya çıkan ihtiyaçların karşılanmasını sağlayan çömlekler, Neolitik dönemde dahi Anadolu toplumlarında yaygın olarak kullanılmaktaydı. M.Ö. yaklaşık olarak 7 binli yıllarda Anadolu coğrafyasında yaşayan toplumlarda kullanılan çömlek eşyalar, çömlekçiliğin bilinen insanlık tarihinin ilk dönemlerinden beri süre gelen bir uğraş olduğunu ortaya koymaktadır.

Binlerce yıl öncesinden günümüze çömlek yapımı büyük oranda değişmiş ve farklı coğrafyalarda değişik teknikler uygulanmıştır. M.Ö. 7 bin civarında yapılan ilk çömlekler genellikle dolama tekniği ile şekillendirilip, açık ateşte pişirilerek kullanılma hazır hale getirilmekteydi. Günümüz çömlekçiliğinde dahi önemli bir yeri olan “çömlekçi çarkı”, yaklaşık olarak M.Ö. 3 bin civarında bulundu ve çömlekçiliğin çok büyük bir gelişim süreci içine girmesine neden oldu. Yine bu dönemde insanlar çömlekleri açık ateş yerine bu iş için özel olarak yapılmış çömlek fırınlarını kullanarak pişirmeye başladı. Günümüzde çömlek yapımında kullanılan teknikler temel olarak M.Ö. 3 binlerde kullanılanlarla büyük oranda benzerlik göstermektedir.

Ana Tanrıça kültürünün hakim olduğu Anadolu coğrafyasında binlerce yıldır aynı teknikleri kullanarak üretilen çömlekler insanların farklı ihtiyaçlarını karşılamasını sağladığı gibi çömleklerin el ile şekillendirilmesi bu eşyaların sanatsal bir değerinin de olmasına neden olmuştur. Birçok koleksiyoner Antik dönemden kalma çömlekler ile yakından ilgilenmekte ve bu tür çok eski çömlekler oldukça büyük meblağlara alıcı bulmaktadır.