Deniz Gezmiş kimdir?
Hayatı bir çok filme konu olan Deniz Gezmiş, 27 Şubat 1947 yılında Ankara’nın Ayaş ilçesinde dünyaya geldi. Dedeleri aslen Rize’nin İkizdere ilçesinin Cimil köyünden olan Deniz Gezmiş’in köken itibari Konya’dan bir göç etmek zorunda kalan bir aileye dayanmaktadır. Babası Erzurum Aziziye’den ve ilköğretim müfettişi olan Cemil Gezmiş, annesi ise Erzurum’a bağlı Tortum ilçesinden ve ilkokul öğretmeni olan Mukaddes Gezmiş’tir.
Üç çocuklu eğitimli bir ailenin üç erkek çocuğundan ikincisidir. Ağabeyi Bora Gezmiş, hukuk fakültesinden ayrılıp bankacılık görevlerinde bulunmuş kardeşi Hamdi Gezmiş ise, mali müşavir olarak çalışmıştır.İlk ve orta öğrenimini Sivas’ta tamamlayan Deniz Gezmiş liseyi İstanbul’da Haydarpaşa Lisesi’nde okudu. Sol görüş ile tanışması lise yıllarında olmuştur.
1965 yılından sonra, Türkiye Halk Kurtuluş Ordusu (THKO)’nun kurucusu ve yöneticilerinden olan Deniz Gezmiş, 1965 yılında Türkiye İşçi Partisi (TİP)’nin Üsküdar ilçe başkanlığına üye olarak siya‘i hayatını başlatmıştır. İlk kez 31 Ağustos 1966 tarihinde Çorum Belediyesi temizlik işçilerinin Taksim Anıtı’na çelenk koymalarını desteklemekten gözaltına alındı. Deniz Gezmiş 7 Kasım 1966 tarihinde İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesine girmiştir. Daha sonra n 19 Ocak 1967 tarihinde Türkiye Milli Talebe Federasyonu (TMTF) nedeniyle çıkan olaylarda yakalanmış ancak bir gün sonra iki arkadaşıyla çıkarıldığı mahkeme tarafından serbest bırakılmıştır. Deniz Gezmiş öğrenci örgütlerinin 22 Kasım 1967 tarihinde düzenlediği Kıbrıs Mitingi sırasında Aşık İhsani ile birlikte ABD bayrağını yaktıkları gerekçesi ile gözaltına alınıp daha sonra serbest bırakılmıştır. Deniz Gezmiş, 30 Ocak 1968 tarihinde “Devrimci Hukukçular Örgütü”‘nü kurmuştur. Deniz Gezmiş 7 Mart 1968 tarihinde İstanbul üniversitesi Fen Fakültesi’nde düzenlenen toplantıda konuşan Devlet Bakanı Seyfi Öztürk’ü protesto ettiği için tutuklanmıştır. Kısacık hayatı sürekli bu tip olaylar çıkarmak nedeniyle tutuklanmakla geçen Deniz Gezmiş 2 Mayıs’a kadar tutuklu kalmıştır.
30 Mayıs’ta 6. Filo’yu protesto ettiği için yargılanan Deniz Gezmiş yargılama sonunda beraat etti. Giderek öğrenciler arasında liderlik konumuna gelen Deniz Gezmiş, 12 Haziran 1968 tarihinde İstanbul Üniversitesi’nin işgal edilmesinde öncülük etmiştir. Üniversiteyi işgal eden Konsey adına İstanbul Üniversitesi Senatosu ile Baltalimanı’nda yapılan görüşmelere katılmıştır. Deniz Geçmiş buradaki rolü ile öğrenci haklarının elde edilmesini sağlamıştır. Deniz Gezmiş özellikle 6. Filonun protestosunde üstlendiği rolden dolayı öğrenci hareketlerinin i lideri haline geldi.
Deniz Gezmiş eylemlerde birlikte hareket ettiği Cihan Alptekin, Mustafa İlker Gürkan, Cevat Ercişli, Mustafa Lütfi Kıyıcı, Selahattin Okur, Devran Seymen, M. Mehdi Beşpınar, Saim Kurul ve Ömer Erim Süerkan ile birlikte 1968 yılında Devrimci Öğrenci Birliği (DÖB)’ni kurdu. 1 Kasım Deniz Geçmiş ayrıca 1968 yılında TMGT (Türkiye Milli Gençlik Teşkilatı), AÜTB, ODTÜÖB ve DÖB’ün başlattığı Samsun’dan Ankara’ya Mustafa Kemal Yürüyüşü’nü tertipledi. Daha sonra 28 Kasım 1968 yılında ABD büyükelçisinin gelişinden dolayı Yeşilköy Havaalanı’nda yapılan protestodan dolayı tutuklandı ve bir süre sonra serbest bırakıldı.
16 Mart 1969 yılında İstanbul Üniversitesi’nde sağcı öğrencilerin hareketlerine karşı koyan Gezmiş, bu eylemden dolayı 19 Mart 1969 tarihinde tutuklanmış ve 3 Nisan’a kadar hapis yatmıştır. Ardından 31 Mayıs 1969’da İÜ Hukuk Fakültesi’nde çıkan olaylarda yararlanmış hastaneden kaçarak Haziran’ın sonunda Filistin’e gitmiştir. Eylül ayına kadar Filistin’de gerilla kamplarında kalan Deniz Gezmiş, 1 Eylül 1969 tarihinde “üniversiteyi işgal” ettiği gerekçesiyle 10 Haziran’da Hukuk Fakültesi’nden ihraç edilmiştir. 23 Eylül 1969 tarihinde Hukuk Fakültesi’nde iken ihbar üzerine fakülteye gelen belediyelere teslim olan Deniz Gezmiş, 25 Kasım’da serbest bırakılmıştır. Bu tarihten sonra öğrenci olaylarından uzak kalmaya çalışan Deniz Gezmiş, Sinan Cemgil ve Hüseyin İnan’la birlikte THKO’yu kurdu. 11 Ocak 1971 tarihinde THKO adına Ankara İş Bankası Emek Şubesi’nin soygununu gerçekleştirenler arasında yer almıştır. Deniz Gezmiş ayrıca 4 Mart 1971 tarihinde ABD’li askerlerin Balgat’taki Tuslog Tesisleri’nden kaçırılması eyleminde de bulunmuş ancak bu askerler sonra serbest bırakılmıştır.
12 Mart Darbesinin ardından arkadaşı Yusuf Aslan ile birlikte Sivas’a gitmekteyken motosikletleri bozulması sonucu ihbar neticesinde gelen polisler ile çıkan çatışmada Yusuf Aslan ile birbirlerini kaybettiler. Deniz Gezmiş 16 Mart 1971 salı günü Sivas’ın Gemerek ilçesinde yakalanıp Kayseri’ye getirildi. Buradan da Ankara’ya götürüldü.
9 Ekim 1971 tarihinde mahkeme tarafından idam cezasına çarptırıldı. 6 Mayıs 1972 tarihinde Yusuf Aslan ve Hüseyin İnan ile birlikte, gece 1:00-3:00 arası, Ulucanlar Cezaevi’nde asılarak idam edildi.