Dezenfeksiyon nedir?

Dünya tarihi boyunca geniş kitleler halinde insanoğlunu etkileyen birçok salgın hastalığın önlenmesini sağlamak adına büyük öneme sahip olan dezenfeksiyon, mikropların öldürülmesi için uygulanan yöntemleri tanımlamak için kullanılan bir tabirdir. En basit tanımla dezenfeksiyon; patojen olarak nitelendirilen ve hastalıklara neden olan tüm organizma türlerinin yok edilmesidir. Ülkemizde çoğu insanın “sterilizasyon” ile karıştırdığı bir kavram olan dezenfeksiyon, genel anlamda kullanılan bir tabir olmakla birlikte sterilizasyon gibi belirli bir ürünün korunmasına yönelik bir amaç doğrultusunda uygulanmamaktadır. Dezenfeksiyon genel olarak salgın hastalıklara sebebiyet veren tüm patojen mikropların öldürülmesidir.

Dezenfeksiyon uygulamalarında patojen mikropların öldürülmesi için kullanılan kimyasal maddelere “dezenfektan” adı verilir. Oldukça geniş ve karmaşık yapılara sahip olabilen dezenfektanlar, fiziksel ya da mekanik olarak mikroplara etki edebilir. Ateş kullanımı, ışığa maruz bırakma ve sönmemiş kireçle etkileşim gibi yöntemler de dezenfeksiyon kapsamına girse de, günümüzde dünya genelinde kullanılan en yaygın dezenfektanlar kimyasallardır. Gaz, sıvı ve katı halde olmak üzere üç farklı gruba ayrılan kimyasal dezenfektanlar, salgın hastalıklarla mücadele edilmesinde kritik derecede öneme sahiptir.

Formol buharı, etilen oksit, klor ve kükürt gibi kimyasal maddeler dünya genelinde en çok kullanılan gaz dezenfektanlar arasında yer alır. Hemen hemen herkesin evindeki ilk yardım malzemeleri arasında bulunan Oksijenli su ve tentürdiyot ise, sıvı haldeki dezenfektanlardandır. Fenol, bakır, sülfat, krezilol gibi diğer sıvı dezenfektanlar da dünya çapında yaygın olarak kullanılmaktadır. Kalsiyum klorür ve ülkemizde birçok çiftçinin ağaçları korumak için kullandığı Kireç de katı haldeki dezenfektanlara örnektir. Tamamı olmasa da dezenfektanların oldukça büyük bir bölümü çok kuvvetli zehirlerdir ve insanların da aralarında bulunduğu pek çok canlı için ölümcül derece tehlike arz eder. Katı, gaz ya da sıvı haldeki dezenfektanların birçoğunun zehirli olması bu kimyasalların kontrollü bir biçimde ve muhakkak uzman kişiler tarafından kullanılmasını gerektirir.

Yiyecek maddelerinin üzerinde ya da içinde yer alan ve hastalıklara neden olan patojen mikropların temizlenmesi için de dezenfektanlara başvurulur. Ancak bu aşamada unutulmaması gereken, dezenfektan olarak kullanılan kimyasal maddelerin yiyecek maddelerinden iyice temizlenmesidir. Böylece kimyasalların vücuda girmesi neticesinde oluşabilecek ciddi sağlık sorunları da önlenecektir. Dezenfeksiyon işlemleri herhangi bir hastalık hali bulunmadan da uygulanabileceği gibi, hastalığın oluşmasının ardından da dezenfektan kullanımı tercih edilebilir. Hastaların kullanıldığı tüm eşyalar ve bulundukları alanın bizzat kendisi mikropların yayılmasına neden olabileceğinden, dezenfeksiyon işlemlerinin eşyalara ve mekanlara uygulanması da oldukça önemlidir.