Diyarbakır’daki tarihi camiler hangileridir?

Diyarbakır tarihi bir öneme sahip şehrimizdir. Uzun bir geçmişe sahip olduğundan dolayı bir çok tarihi cami bulunmaktadır. Burada bu camileri kısaca tanıyacağız..

1- Hz.Ömer Camii

Bu Cami Mardin Kapısı’nın iki girişi kapatılarak meydana getirilmiştir. Caminin kitabesinden, caminin İnaloğulları döneminde1150-1151 yılında yapıldığı anlaşılmaktadır. Bu camiye üç kapıdan giriş yapılmaktadır. Enlemesine dikdörtgen şeklinde bir plan tipine sahip olan cami üç bölümden oluşmaktadır.

2- Ulu Camii

Diyarbakır’daki tarihi camiler içinde en büyüğü ve en ünlüsü olan Ulu Cami, Anadolu’nun en eski camilerinden biridir. 639 yılında Hz. Ömer döneminde inşa edilmiştir. 1091 yılında Büyük Selçuklu Sultanı Melikşah’ın emri ile büyük bir onarım görmüştür. Diyarbakır Ulu Camii, İslam dünyasının 5. Harem-i Şerifi olarak kabul edilmektedir. Ulu Cami’nin avlu cephelerinde farklı dönemlere ait mimari bezemeler, kabartma ve yazıtlar büyük bir uyum eve ahenk içerisinde yerleştirilmiştir. Ulu cami Diyarbakır’daki en büyük yapılar topluluğudur. Camiye giriş üç ayrı kapıdan sağlanmaktadır. Doğuda olan kapı ana kapıdır.

3- Şeyh Yusuf Camii

Tabakhane Cami olarak da bilinen Şeyh Yusuf Camisi’nin Kavvasoğlu Hacı Ahmed tarafından yaptırıldığı bilinmektedir. Cami siyah kesme taştan oldukça sade yapılmış, tek katlı ve son derece küçük olan bir yapıdır.

4- Safa (Parlı) Camii

15. asırda inşa edilen ünlü Parlı Safa Camii daha çok minaresi ile ün yapmıştır. Caminin hemen yanında yer alan bol bezemeli minare, ihtişamı ile camiyi geri planda bırakmıştır. Kare planlı tek kubbeli olarak yapılmış olan caminin ibadet yeri iki ayak ve duvar uzantıları üzerine oturan bir kubbe ile örtülmüştür. İbadet yerinin duvarları çinilerle kaplıdır. Bu çiniler sekizgen ve üçgen şekillerde olup, değişik renklerle daha da zengin bir görünüm kazanmıştır. Caminin yapımında kullanılan malzemeler içerisine karıştırılan bir bitkiden dolayı çıkan camiye “Parlı” yani “Kokulu” cami de adı verilmiştir.

5- Nebi Camii

Akkoyunlulardan kalma bir cami olup, 15. Asırdan kalma taşla örtülü tek kubbeli bir camiidir. Minaresinde ve caminin değişik yerlerinde Peygamber Efendimizin hadislerinin yazılı olmasından dolayı Nebi veya Peygamber Camii olarak adlandırılmıştır.

6- Nasuh Paşa Camii

Dönemin Diyarbakır Valisi Nasuh Paşa tarafından 1606-1611 yılları arasında eşi Servinaz Hanıma adına yaptırılmıştır. Caminin içi bezemeden yoksun, basit görünümlüdür. 1972 yılında aslına uygun olarak onarılmıştır.

7- Melik Ahmet Cami

Diyarbakır’ın Valisi Melik Ahmet Paşa tarafından1587-1591 yılları arasında kendi adıyla anılan cadde üzerinde yaptırılmıştır. Caminin ibadet yeri dikdörtgen planlı olup bu mekan kubbeyle örtülmüştür. Kubbe sekizgen bir kasnak üzerine oturtulmuş olup bu kasnağa dört tane sivri kemerli pencere açılarak ibadet yerinin yukarıdan aydınlanması sağlanmıştır.

8- Lala Kasım Bey Camii

Diyarbakır’ın güneybatısında, Lale Bey Mahallesi’nde yer almaktadır. Akkoyunlular döneminde XV. veya XVI. asırlar arasında Eğil Beylerinden olan Lala Kasım Bey tarafından yapılmıştır. Caminin ibadet yeri kare planlı olup, üzeri çatı ile örtülüdür. Yapının minaresi kesme taştan tek şerefeli olarak yapılmıştır.
KAPILAR
9- Kurt İsmail Paşa Cami

Diyarbakır’ın Valisi Kurt İsmail Paşa tarafından 1869- 1875 yılları arasında kardeşi Medet Bey adına yaptırılmıştır. Cami Dağ Kapı Semti’ni Seyran tepe’ye bağlayan yol üzerinde bulunmaktadır. Sur dışında yapılmış ilk yapı olan Kurt İsmail Paşa Cami sur içindeki diğer camilerden çok farklı tasarlanmış, tek katlı, kargir malzeme kullanılmıştır. Plan itibariyle cami mimarisinden çok türbe mimarisini anımsatmaktadır. Yapı sekizgen bir ana mekan ve bu mekanı sekizgen olarak çepeçevre çeviren bir revaktan meydana gelir. Yapının minaresi beden duvarına oturtulmuş bir şekilde Diyarbakır’daki diğer minarelerden farklı olarak inşa edilmiştir.

10- İskender Paşa Cami

Diyarbakır’ın 12. Osmanlı Valisi İskender Paşa tarafından 1551-1554 yılları arasında yaptırılmıştır.Tek kubbeli, kare plan tipine sahip olan caminin son cemaat yeri yapıya göre dışarı taşkın ve beş gözlüdür. Minaresi son derece sade tutulmuştur.

11- Hz. Süleyman Cami (Kale Camii)

1155-1169 yılları arasında Nisanoğlu Ebul Kasım tarafından yaptırılmıştır. Mimarı Hibetullah el Gürgani’dir. Hemen hemen tamamı taştan yapılmış olan yapı topluluğuna, biri batıda biri doğudan olmak üzere iki yerden giriş bulunmaktadır.

12- Hüsrev Paşa Cami

Diyarbakır’ın 2. Valisi Hüsrev Paşa tarafından 1521-1528 yılları arasında yaptırılmıştır. Cami Hüsrev Paşa Mahallesinde bulunmaktadır. 1728 yılında minare eklenerek cami olarak kullanılmaya başlanılmıştır.

13- Hoca Ahmet Cami

Hacı Ahmet isimli bir hayırsever tarafından Akkoyunlular döneminde yaptırılmıştır. Tek katlı ve tek minareli kargir bir yapıdır.

14- Hadım Ali Paşa Cami

Diyarbakır valisi Hadım Ali Paşa tarafından 1534-1537 tarihleri arasında yapılmıştır. Kare planlı yapının ibadet yerinin üzeri kubbeyle örtülüdür.

15- Fatih Paşa Cami

Dönemin Diyarbakır Valisi Bıyıklı Mehmet Paşa tarafından 1516-1520 yılları arasında, yaptırılmıştır. Fatih Paşa Mahallesinde bulunan bu cami üst örtüsünün kurşun ile kaplanmasından ötürü halk arasında Kurşunlu Cami olarak bilinmektedir. Plan olarak Diyarbakır’daki diğer yapılardan ayrılmaktadır.

16- Behram Paşa Camisi

Diyarbakır’ın 13. Osmanlı Valisi Behram Paşa tarafından 1564-1572 yılında yaptırılmıştır. Tamamen kesme taştan yapılmış olup, tek kubbeli bir yapıya sahip olan cami ilk bakışta tek kubbeli basit bir yapı olarak görünmekteyse de iç ve dış süslemesiyle Diyarbakır’ın taş işçiliği yönünden zengin yapıları içinde önemli bir yere sahiptir.