Doğum öncesi bakım nedir?
Bayanların büyük bölümü, tedavilerin, ilaçların, genetik öykünün ve bes¬lenmenin üreme sağlığına etkilerini çok fazla bilmemektedir. Bununla beraber birçok kadının kritik organların oluşma periyoduna kadar gebeliğinden haberdar olmaması anne ve bebek için son derece kritik durumların, doğum öncesi bakım sağlanmadan önce ortaya çıkabileceğini göstermektedir.
Gebelik öncesi bakım hem genel ve hem de doğrudan eğitim ile ayırımı yapılan gebelik öncesi risklerin sistematik tanımlanmasını içermektedir. Doğum öncesinde:
1- Hepatit ya da tüberküloz gibi enfeksiyon riskinin tanımlanması
2- Aşı içeriğinin sürekli gözden geçirilmesi
3- Meslek ve ev risklerinin gözden geçirilmesi
4- Kilo ve vitamin desteği için beslenme tavsiyelerinin verilmesi
5- Sinir sistemi anormalliklerini en aza indirgemek için günde 0.4 mg folik asit kullanımı önerilmelidir.
Diyet doğum öncesinde tek başına yeterli değildir.
Folik asit kadınlar için gebelik öncesi üç ay boyunca günde 4.0 mg folik asit almalıdır.
Fazla vitamin takviyesinden bilhassa A vitamininden kaçınılması gerekmektedir. Annenin tıbbi durumlarının tanımlanması ilk etapta çok önemlidir. Tıbbi durumun anne ve bebek üzerinde olabilecek muhtemel etkilerini, gebeliğin annenin durumunda yaratabileceği etkiler mutlaka gözlenmelidir. Örneğin hemoroid sorunu yaşayan kadın sıkı takip altında olmalıdır.
Gebelik ve doğum için sosyal, finansal ve psikolojik hazırlığın gerçekçi bir şekilde yapılması gerekmektedir. Genetik hikaye ile risklerin ayırt edilmesi ve gerekli hallerde taşıyıcılığın testlerle ortaya konulması faydalı olacaktır.
Üreme çağındaki bütün kadınlar için kabakulak, kızamık, kızamıkçık ve hepatit B aşıları mutlaka güncellenmelidir. Mevsimsel grip için (Ekim-Mart) ikinci veya üçüncü üç ayda bütün kadınlara grip aşısı önerilmelidir. Bilhassa kanının kayıtlı olduğu aile hekimlikleri bu konuda bayanları kontrol etmektedir. Aşılarını yaptırmaları için hatırlatmalarda bulunmaktadırlar.
Doğum öncesi bakımın temel amacı, periyodik testler yaparak hem çıkması beklenen problemlere yönelik bakım ve çalışmalarla sorunlar ortaya çıkmadan önce önleme, ve hem de mümkün olduğunca komplikasyonları önleyerek anne ve bebek sağlığını optimal hale getirmektir. Bakım sistematik olup standardize edilmiş zamana dayalı çalışmalara yönelmiş doğum öncesi tıbbi veriler ile kolay hale getirilmektedir. Doğum öncesi bakım anne ve doktor arasında geniş bir iş birliğini gerektirmektedir.
Gebelik, idrar ya da kan testi veya ultrasonografi ile teşhis edilebilmektedir. İdrar gebelik testlerinin bir çoğu yumurtlamanın 14. gününden sonra sonuç vermektedir. Kanda gebelik testi idrar testinden çok daha duyarlıdır. Ultrasonografi karından veya vajinal olarak yapılabilmektedir. Vajinal ultrasonografi ile gebelik kesesi çok daha erken bir dönemde görülebilir. Altıncı haftada bebek kalp atımları duyulmaktadır.
Ultrasonografi hamileliğin ilk üç ayında yapıldığı zaman gebelik yaşını tespit etme yöntemi olarak en doğru tercihtir. Baş-popo mesafesi ölçümü bu dönemde kullanılır ve ±5 güne kadar doğru bir tahmindir.
11-14 haftalar arasında ultrasonografi ile ense saydamlığı ve combine test o 16-20 haftalar arasında maternal serum AFP, 16-20 haftalar arasında üçlü/dörtlü test (combine test yapılmamıĢsa), 18-22 haftalar arasında fetal anomali taraması için üst basamak yönlendirmesi yapılmalıdır.
Şu konularda gebe mutlaka bilgilendirilmelidir :
1- Yorgunluk
2- Bulantı ve kusma
3- Sık idrara çıkma
4- Baş dönmesi
5- Varis ve hemoroid
6- Kabızlık
7- Mide yanması
8- Bacaklarda kramplar
9- Nefes darlığı
10- Ciltteki değişiklikler
11- Memelerde hassasiyet
12- Vajinal akıntı
13- Meme başındaki glandlarda belirginleşme
14- Kolostrum salınımı
15- Aşırı tükürük salgılanması
16- Toprak vb. yeme
Normal ağırlıktaki bir kadının gebelik sırasındaki kilo alımı ortalama 11-15 kg arasındadır. Ancak kilo alımı gebelik öncesi vücut-kitle indeksine (BMI) göre tavsiye edilir. Tavsiye edilen kilo alımı fazla kilolu kadınlar için 7-12 kg, düşük kilolu kadınlar 13-18 kg arasıdır. Birçok vitamin ve mineral için tavsiye edilen günlük ihtiyaç gebelik boyunca arttırılır, özgün ihtiyaçları karşılamak için doğum öncesi vitaminler demir günde 27 mg ve folik asit günde 0.4 mg olarak verilir.
İkinci üç ay 15. haftadan 28. haftaya kadar uzanır. İkinci üç aydan doğuma kadar her bir kontrolde, bebek kalp hızı, rahim boyutu, annenin ağırlığı ve kan basıncı ölçülür. İd¬rar protein ve şekeri kontrol edilir. 20. gebelik haftasından sonra, her kontrolde tansiyon yüksekliği ile seyreden gebelik zehirlenmesi ile ilgili çeşitli belirtiler sorgulanır.Tam kan sayımı 28. haftada yapılır. Gebelik yaklaşık toplam 1000 mg demir gerektirir. Bu miktar birçok kadının sahip olduğu depolardan fazladır. Rh negatif olan bütün kadınlar 28. gebelik haftasında annenin hassaslaşmasını önlemek amacıyla Rhogam alır.
Üçüncü üç ay gebeliğin 29. haftasından 42. haftasına kadar olan dönemdir. Bebek kalp hızı, rahim boyutu, annenin ağırlığı kan basıncı ve bebek hareketleri kontrol bu dönemde de takip edilir. Doğum planı ve anestezi seçeneklerini içeren doğum hazırlığı yapılır. Emzirme ve doğum kontrol seçenekleri gözden geçirilir.
NST, bebeğin sağlığını tespit etmek için normal bebek kalp hızı parametrelerini kullanır. Bebeğin hareketi sırasında, kalp hızı baz hız değerinin en az 15 atım üstüne çıkar ve yine en az 15 sa¬niye yükselmiş hızda kalır. Testin başlangıcından itibaren 20 dakika içinde 5 saniye ve daha fazla süren 2 veya daha fazla 15 atımlar var ise NST normal olarak kabul edilir. NST sonucu ya “reaktiftir” (güvenli) ya da “nonreaktif”tir.