Dolmabahçe Sarayı nedir?

İstanbul’un en önemli tarihi yapılarından biri olan Dolmabahçe Sarayı Osmanlı Devleti’nin en önemli merkezlerinden birisidir. Bu muhteşem yapı yüzlerce yıl Osmanlı hakimiyeti altında kalmış olan bölgelerin tamamından izler taşımakta olup, Osmanlı ve Avrupa çizgilerine hakim bir saray özelliğine sahiptir. Bu özellikleri ile dönemin diğer saray ve kasırlardan ayrılan bir yapı olarak değerlendirilmektedir.

Osmanlı İmparatorluğu’nun Topkapı Sarayı‘nın protokol ve diplomatik faaliyetlere yetmemesinden dolayı 19. yüzyılda devreye koymuş olduğu bu saray gerek döneminin ve gerekse şimdinin en görkemli şaheserlerinden birisidir. Osmanlı Devleti’nin Batı etkisi altındaki mimari yapısının bir temsilcisi olan Dolmabahçe sarayı tarihe tanıklık etmiş bir eserdir.Nitekim Mustafa Kemal Atatürk’ün de hayata gözlerini yumduğu saray olarak bilinir.

Osmanlı hükümdarı Abdulmecid tarafından yaptırılmış olan Dolmabahçe Sarayı dönemin ünlü mimarlarından Garabet Amire Balyan imzası taşımaktadır. Saray aslen Ermeni olan Garabet Amira Balyan ve oğlu Nigoğos Balyan tarafından 1843-1855 yılları arasında inşa edilmiştir.Dolmabahçe bölgesinde yapılmış olan bir çok eserden, içlerinde Dolmabahçe Sarayı‘nın da bulunduğu bazıları halen devlet yönetiminde kullanılan merkezler arasında yer almaktadır.

İstanbul, Beşiktaş’ta, bulunan Dolmabahçe Sarayı, Kabataş’tan Beşiktaş’a uzanan Dolmabahçe Caddesi’yle İstanbul Boğazı arasında, 250.000 m²’lik bir alan üzerinde yapılmıştır. Dolmabahçe Sarayı, 600 m uzunluğunda mermer bir rıhtım üzerinde inşa edilmiş olan saray deniz yoluyla Marmara Denizi’nden Boğaziçi’ne girişte sol kıyıda, Üsküdar’ın ise karşısında yer almaktadır.

Sultan I. Abdülmecit tarafından yaptırılan Dolmabahçe Sarayı’nın cephesi, İstanbul Boğazı’nın Avrupa kıyısında 600 metre boyunca uzanmaktadır. 1855 yılında tamamlanmış olan Dolmabahçe Sarayı’nın açılış töreni Ruslar’la 30 Mart 1856 tarihinde yapılan Paris Barış Antlaşması yapılmıştır. 11 Haziran 1856tarihli Ceride-i Havadis gazetesinde sarayın 7 Haziran 1856’da resmen açıldığı haber yapılmıştır.

Abdülmecit döneminde sarayın üç milyon kese altın olan borcu bulunuyordu. Borç Maliye Hazinesi’ne aktarılınca, zor durumda kalmış olan maliye, aylıkları, ay başı yerine ay ortalarında, sonraları da 3-4 ayda bir ödemek durumunda kalmıştır. Saray 5.000.000 altına mal olmuştur. Ekonomiyi tam bir iflas etmiş durumda devralan Sultan Abdülaziz döneminde sarayda israf son almış başını gitmiştir

Büyük paralar harcanarak inşa ettirilen saray, 33 yıl boyunca yılda iki defa Büyük Muayede Salonu’nda düzenlenen bayram törenlerinde kullanılmıştır. Sultan V. Mehmet döneminde sarayın kadrosu azaltılmış, yurt dışında çok önemli olaylar meydana gelirken, saray içinde, sekiz yıllık süre boyunca oldukça az sayıda olay gerçekleşmiştir. Padişah Dolmabahçe Sarayı’nda değil Yıldız Sarayı’nda ölmüştür. Daha sonra tahta çıkan Sultan Vahdettin, Yıldız Sarayı’nda oturmayı tercih etmiş, ancak ülkeyi Dolmabahçe Sarayı’ndan terk etmiştir.

1924 yılında halifeliğin ilan edilmesinden sonra Atatürk üç yıl boyunca saraya hiç uğramamış. Atatürk döneminde Dolmabahçe Saray’ı iki açıdan önem kazanmıştır; birincisi yabancı konukların bu mekanda ağırlanmaları, ikincisi ise kültür ve sanat bakımından saray kapılarının dışarıya açılmasıdır.

Mustafa Kemal Atatürk tarafından Ürdün Kralı Abdullah,İran Şahı Pehlevi, Irak Kralı Faysal,Afgan Kralı Amanullah, özel ziyaret İngiliz Kralı Edward ve Yugoslav Kralı Aleksandr, Dolmabahçe Sarayı’nda ağırlanmışlardır. 27 Eylül 1932 tarihinde sarayın Muayede Salonu’nda Birinci Türk Tarih Kongresi açılmış, 1934 yılındaki Birinci ve İkinci Türk Dil Kurultayları da burada toplanmıştır. Saray’da yaşanmış olan en önemli olay 10 Kasım 1938 tarihinde Mustafa Kemal Atatürk’ün ölümüdür. Büyük önder Atatürk, sarayın 71 numaralı odasında vefat etmiştir. Atatürk’ten sonra İsmet İnönü tarafından, İstanbul’a gelişlerinde kullanılmıştır. Saray Tek partili dönemden sonra sadece yabancı misafirleri ağırlamak amacıyla kullanılmıştır.

Dolmabahçe Sarayı üç katlı, simetrik planlı olup285 odası ve 43 salonu bulunmaktadır. Dünyanın en büyük balo salonuna sahiptir.