Dünyada kaç dil var?

“Dünyada kaç dil var?” sorusunun yanıtı her türlü teknolojik ve sosyal gelişmeye rağmen tam ve doğru bir şekilde yanıtlanması belki de hiçbir zaman mümkün olmayacak sorulardan biridir. Zira, resmi ülke dillerini saymak ve bilmek mümkün olmakla birlikte, her ülkede halk arasında konuşulan resmi dil ötesinde birçok yerel dil mevcuttur ve bu dillerin doğru bir şekilde sayısını belirlemek sanıldığı kadar kolay bir iş değildir. Bu nedenle, “dünyada konuşulan şu kadar dil vardır.” gibi bir cevaptan ziyade, bir tahminde bulunmak ve bu konuda elde edilen tespitleri paylaşmak ancak mümkündür.

Dünyada konuşulan diller “dil ailesi” adı verilen kategoriler ile sınıflandırılmaktadır. Halihazırda mevcut dil ailelerinden bazıları şunlardır:

• Hint- Avrupa Dil Ailesi
• Kafkas Dil Ailesi
• Hami- Sami Dil Ailesi
• Çin- Tibet Dil Ailesi
• Tay- Kaday Dil Ailesi
• Ural Dil Ailesi
• Altay Dil Ailesi
• Dravid Dil Ailesi
• Austronezya Dil Ailesi
• Güney Asya Dil Ailesi

Benzer şekilde birçok dil ailesi daha bulunmaktadır. Görüldüğü üzere dil ailesi bazında dahi çok fazla kategori mevcuttur. Bu nedenle; dilbilimciler tarafından dil aileleri daha kolay incelenebilmeleri adına genel olarak iki şekilde gruplandırılmaktadırlar; yapılarına göre dil aileleri ve kökenlerine göre dil aileleri şeklindedir.

Yapılarına göre dünya dilleri şu şekilde gruplandırılmaktadır:

• Tek Heceli Diller
• Eklemeli Diller
• Çekimli Diller

Tek heceli diller; tek heceli kelimelerden oluşan dillerin bir arada değerlendirildiği dil grubudur. Bu gruptaki dillerde yer alan kelimeler, tek hecelerden ibaret olup, çekim eki, yapım eki gibi eklemelere ve çekimlere tabi tutulmamışlardır. Çin ve Tibet dilleri bu gruba dahildir. Bu ailede yer alan dillerden biri olan Çince’den örnek olarak şu cümleleri vermek mümkündür:

“Wo hın hav. (Ben çok iyiyim.)”

“Dey bu çi. (Özür dilerim.)”

Eklemeli diller; tek ya da çok heceleri kelime köklerinden, kök değiştirilmeden, birçok ek ile türetilmiş yeni kelimelerin yer aldığı dil  grubudur. Ural Altay dil aileleri bu gruptadır. Türkçe de bu gruba dahil dillerden biridir. Eklemelerin yerine göre bu gruptaki diller önden eklemeli diller, sondan eklemeli diller olarak ikiye ayrılırlar. Türkçe sondan eklemeli bir dildir.

Türkçemizden örnekler vermek gerekirse;

“yap:  yap- ı- cı

ses-: ses- siz

kalın: kalın- lık

samimi: samimi- yet…” gibi birçok örneği güzel Türkçemizden vermek mümkündür.

Önden eklemeli dillere ise en popüler örnek olarak İngilizce’yi verebiliriz. İngilizce’den örnek kelimeler ise şunlardır:

“revocable: irrevocable

regular: irregular

known: unknown”

Çekimli diller;  tek ya da çok heceli kelime kökünden, kökteki ünlüleri değiştirmek sureti ile yeni kelimelerin türetildiği dillerin bir arada değerlendirildiği grubu içerir. Sami Dil Ailesi, Hint- Avrupa Dil Ailesi bu gruba girer. Arapça bu gruba dahil dillerden biridir. Arapça’dan örnek olarak şu kelime çekimlerini vermek mümkündür:

” hane: ihanet

ketebe: katip

tahrip: harap”.

Dünya dilleri dilbilimciler tarafından ayrıca kökenlerine göre gruplandırılmaktadır. Kökenlerine göre diller şu şekildedir:

• Hint- Avrupa Dilleri
• Ural- Altay Dilleri
• Hami- Sami Dilleri
• Çin- Tibet Dilleri
• Bantu Dilleri

Hint- Avrupa Dilleri; dünyadaki en büyük dil ailesini teşkil etmektedir.  Dünyadaki en çok konuşulan 20 dilin yüzde seksenine yakını Hint- Avrupa Dillerine mensuptur. Asya dilleri ve Avrupa dilleri olmak üzere iki alt başlıkta ele alınırlar. Asya dilleri arasında; Hintçe, Farsça gibi diller bulunurken; Avrupa dilleri arasında Slav (örnek Rusça), Germen (örnek: Almanca), Latin (örnek İspanyolca) dilleri şeklinde üç büyük alt grup yer almaktadır.

Ural- Altay Dilleri; Altay Dilleri ve Ural Dilleri şeklinde iki alt gruba ayrılmaktadır. Ural Dilleri arasında Macarca, Estonca gibi diller yer almaktadır. Altay Diller arasında ise Türkçemiz ile birlikte Japonca, Moğolca gibi diller bulunmaktadır.

Hami- Sami Dilleri; 250 kadar dilden oluştuğu söylenen oldukça geniş bir dil ailesidir. Orta Doğu ve Afrika bölgelerinde konuşulan dilleri kapsayan bu grupta; Hami dillerine örnek olarak Libya Berberi dilini, Sami dillerine örnek olarak ise Arapça, İbranice gibi dilleri verebiliriz.

Çin- Tibet Dilleri; Doğu Asya bölgesinde konuşulan, sayılarının 300’den fazla olduğu iddia edilen dilleri kapsamaktadır. Çince, Tibetçe, Birmanca gibi diller bu gruba dahildir.

Bantu Dilleri; Orta ve Güney Afrika bölgelerinde konuşulan bazı dilleri kapsayan dil ailesidir. Kongoca, Lubaca gibi diller bu gruptadır.

Dünya dillerinin görüldüğü gibi tek bir sayısını vermek çok kolay değildir. Bir sayı belirlenebilmiş olsa bile bu sayının doğru ve güncel olduğunu bilimsel anlamda ispatlamak çok kolay olmayacaktır. Bu konuda ileri sürülen halihazırdaki sayıların hepsi tahmini sayılardır. Bu tahminler arasında akla en yatkın gelen ve nispeten daha fazla kabul görmüş olan bilgi; dünyada lehçeler dikkate alınmadan yazılı olarak da kullanılmakta olan 3000 civarında, lehçelerle birlikte 3500 civarında dil olduğu şeklindedir. Yazılı olarak kullanılmayan sadece konuşulan diller de dahil edildiğinde bu sayının 10 bine kadar ulaştığı bilgisine de değişik kaynaklarda rastlamak mümkündür. Resmi olarak ise 250 civarında dil kullanıldığı belirtilmektedir.