Dünyanın manyetik alanı tehlikede mi?

Dünyanın neresinde olursanız olun, her yerde manyetik alan olduğundan pusulayla yönünüzü bulabilirsiniz. Çünkü pusula dünyanın manyetik alanıyla çalışmaktadır. İğnesindeki N ucu kuzeyi yani kuzey kutbunu, öbür ucu da güneyi yani güney kutbunu gösterir. Ancak bir milyon yıl öncesinde pusulanın N ucu güneyi göstermekteydi. Bunun nedeni o dönemlerde dünyanın manyetik kısmının güney yarımkürede olmasıdır. Dünyanın bundan 780.000 yıl öncesinde manyetik kuzeyi güneye, manyetik güneyi de kuzeye dönmüştür. Yerkürenin tarihine bakıldığında, yaklaşık 250.000 yılda manyetik kutupları yönünü değiştirmektedir. Manyetik alanlar uzmanlara göre zamanla zayıflamakta ve bu şekilde yer değişimi olabilmektedir.

Dünyanın manyetik alanının mahiyeti

Dünyadaki manyetik alan kuzey ve güney kutupları bulunan bir mıknatıs çubuğuna benzemektedir. Manyetik alan şiddeti daha fazla olan manyetik güney kutbundan, daha zayıf manyetik alanı olan manyetik kuzey kutbuna doğru giden manyetik alan oluşmaktadır. Kullanılan pusulalar zaten bu nedenle manyetik alan çizgilerinin yerkürenin derinliklerine girdiği manyetik kuzeyi göstermektedir.

Yerin manyetik alanı oldukça dinamiktir. Örneğin kuzeydeki manyetik kuzey kutbu günde doksan metre Asya kıtasına doğru ilerlemekte ve bir yıl içinde otuz kilometre kayma göstermektedir. Manyetik alan güneşin aktivitesinin artmasına benzer şekilde dış etkenlere bağlı küçük ve kısa vadeli değişimler gösterebilir. Ancak asıl değişiklik ve dönüşüm iç etkenlere bağlı olarak gerçekleşir. Yerkürenin derinliklerinde olan sıcaklık ile merkezdeki çekirdekle bunun çevresini saran mantonun demir elementi açısından zenginliği, dünyanın kendi etrafında dönmesi ile birleştiğinde yerkürenin merkezinden yüzeyine doğru giden manyeto elektrik akımıyla, manyetik alanlar oluşur. Bu dünyanın bir manyetik alanla kaplanmasını sağlar. Dünyanın bu manyetik alanının şiddeti iç etkenlere bağlı olarak bazen azalır, bazen de artar.

Dünyadaki en son manyetik kutup değişimi 780.000 yıl önce gerçekleşmiştir. İstatistiki olarak yapılan hesaplamaların yanında bir de 1830 yılından itibaren jeofizikçilerin tespitleri vardır. Bu tespite göre manyetik alanın gücünde yaklaşık % 10’luk bir düşüş kaydedilmiş ve bin yıldan beri toplamda % 33’lük bir zayıflama olmuştur. Buna göre manyetik alan tekrar bir dönüşüm sürecine girmiş ve bunu insanlık ancak ömrü yeterse görebilecektir.

Dünyanın manyetik alanı yerküreyi zararlı güneş fırtınalarına, kozmik ışınlara karşı kalkan gibi korur. Bilim adamları ise, manyetik alanın şiddetinin dönüşüme uğramadan eskiden olduğu gibi belirli bir süre sıfırlanacağını düşünmektedir. Kozmik ışınlar yeryüzüne ulaştığında mutasyonlar olabilecek, insanlarla öteki canlılar bundan farklı derecede etkilenecektir. Manyetik alanın bu durumundan haberleşme ve yön bulma sistemleri kullanılamaz hale gelebilir. Yönlerini manyetik alana göre tespit eden canlılar bile çeşitli sorunlar yaşayabilir.