Ebulfeyz Elçibey kimdir?

Azerbaycan’ın bağımsız olmasında önemli etkisi olan ve Azerbaycan eski cumhurbaşkanı Ebulfez Elçibey’in gerçek adı Ebulfez Aliyev olup 24 Haziran 1938 tarihinde Nahçıvan’ın Keleki köyünde dünyaya gelmiştir. Babası İran Azerbaycanı’ndan Kadirkulu Bey ve annesi ise Anadolu’da doğup Keleki’ye göç etmiş olan Mehrinisa Hanım’dır. Elçibey’in babası Kadirkulu Bey 1943 yılında II. Dünya Savaşı’na katılmış ve bir daha kendisinden haber alınamamıştır.

Elçibey İlköğrenimini ve liseyi yoksulluk içinde Nahçıvan’da tamamlamıştır. Öğrencilik yıllarında siyasetle uğraşmaya başlamıştır. 5 kişiyle ilk siyasi faaliyetlerine başlamıştır.Mlletinin içnide bulunduğu durumdan büyük rahatsızlık duymuş olan Elçibey daha o yıllarda çıkış yolları aramaya başlamıştır.

Azerbaycan Devlet Üniversitesi Doğu Dilleri Enstitüsü, Arapça bölümünde 1957-1962 yılları arasında okumuş olan Elçibey, öğrencilik döneminde Azerbaycan tarihini ve Azerbaycan devrim tarihini öğreten çeşitli dernekler kurmuştur.

1963 yılının Ocak ayında Mısır’da tercüman olarak çalışmaya başlamıştır. Siyasi çalışmalarına burada da devam eden Elçibey ilmi faaliyetlerde de bulunmuştur.1970’lerde ise ülkesinin bağımsızlığı için çalışmaya başlamıştır. 1971-1974 yılları arasında öğrenciler arasında hareketi başlatmıştır. Bundan dolayı 1975 yılında milliyetçilik suçundan dolayı bir buçuk yıl hapis yatmıştır.

Elçibey Azerbaycan’ın Rusya İmparatorluğu içinde bir sömürge olmasından büyük üzüntü duymuş ve bağımsızlık inancını hiçbir zaman kaybetmeyerek mücadelesini sürdürmüştür. Elçibey kendisini “Ben Atatürk’ün Askeriyim” diye tanımlamış ve Atatürk’ten, Gandhi’den ve 1918-1920 yıllarında kurulmuş olan Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti’nin kurucusu Mehmet Emin Resulzade’den oldukça çok etkilenmiştir. Elçibey Kuzey ve Güney Azerbaycan’ın birleşmesi ve Dağıstan’a, Gürcistan’a ve Ermenistan’a verilmiş olan Türk topraklarının Azerbaycan’a geri verilmesi gerektiğini savunmuştur.

Azerbaycan’ın bağımsızlık mücadelesinde büyük rol oynayan Ebulfeyz Elçibey, 1975 yılında siyasi faaliyetlerinden doalyı 1 yıl 6 ay kadar hapis cezasına çarptırılmıştır. KGB (Rus İstihbarat servisi) zindanlarında ve taş ocaklarında ağır şartlar altında kalmıştır. Ancak mücadelesnden yine de vazgeçmemiştir. Serbest kaldıktan sonra, 1977 yılından itibaren, Azerbaycan Ulusal Bilimler Akademisi’nde el yazmaları enstitüsünde çalışmaya başlamıştır. Bu görevini sürdürürken bir taraftan bağımsızlık çalışmalarında etkin rol almaya devam etmiştir.
1989 yılında Azerbaycan Halk Cephesi’ni kurmuş ve ilk başkanı olmuştur. Bütün dünyanın dikkatini Azerbaycan’a çekmeyi başarmıştır. Ebul Elçibey Dağlık Karabağ’da vuku bulmuş olan Ermeni ayrılıkçılığına yol vermemek ve Azerbaycan’ın Sovyetler’den koparak bağımsız olarak varlığını sürdürmesi için çalışmış ve 1991 yılında SSCB’nin dağılması neticesinde bağımsızlığını kazanmış olan Azerbaycan’ın 7 Haziran 1992 yılında ikinci Cumhurbaşkanı olmuştur.
Cephedeki yanlış uygulamalardan dolayı cephe komutanı olan Süret Hüseynov’u görevden almıştır. Rusya’nın Azerbaycan’ı terk ettiği zaman silahlarını Süret Hüseynov’a vermiş ve bundan sonra, Süret Hüseynov Azerbaycan’ın 2. büyük şehri olan Gence’de 1993 yılının Haziran ayında ayaklanma başlatmıştır. Ebul Elçibey Haydar Aliyev’i yardım için Nahçıvan’dan Bakü’ye davet etmiş. Haydar Aliyev, Bakü’ye gelmiş ancak Süret Hüseynov’u desteklemiş ve göstericilerin Bakü’ye yürümesi yüüznden Ebul Elçibey halktan destek alamamıştır. İç savaşın çıkmaması için Haydar Aliyev ile konuşarak çakla doğum yeri olan Nahçıvan’ın Keleki köyüne gitmiştir. 2 hafta sonra geri dönmeye çalışan Elçibey’in uçağı şahsi koruması tarafından kurşunlanmış ve Nahçivan’dan çıkış yolu kapanmıştır. Elçibey ancak 4 yıl 4 aydan sonra Bakü’ye gelmiştir. Bu olaylar üzerine Cumhurbaşkanlığı yetkileri tamamen Haydar Aliyev’e devredilmiştir. 1993 yılının Ağustos ayında referandum ile Elçibey’in görevi resmen bitmiş ve Ekim ayındaki seçimlerde Haydar Aliyev %99 oyla Azerbaycan’ın Cumhurbaşkanı seçilmiştir.
Elçibey 22 Ağustos 2000 tarihinde 62 yaşında iken tedavi gördüğü Ankara’da hayatını kaybetmiştir.

Yazdığı kitaplar
1. Tolunoğulları Devleti, 1997
2. Tek Azerbaycan Yolunda,1998
3. Bağımsızlık, 2001
4. Siz halkın sevgisiyle hakka ulaşacaksınız,2001