Edimsel koşullanma nedir?

Edimsel koşullanma, davranışlardan sonra davranışı biçimlendirecek uyarıcı verilip yapılan koşullanmadır. Bu klasik koşullanmadan farklı, bilinçli ve kasıtlı yapılacak olan hareketlerle ilgilidir. Kişinin daha önce yaşadığı ve deneyimlediği olaylarda pozitif ya da negatif etkide olan sonuçlar çıkar. Bunlar geçmişte olan hatıralardan ve deneyimlenen olaylardan kaynaklanmaktadır. Kişinin ilerideki davranışlarında iyi ya da kötü etkilere neden olur. Bu değişiklikler edimsel koşullanma olarak adlandırılır. Kişinin daha önceki davranışlarından olumlu sonuçlar alması halinde, kişi tekrar bu davranışlara yönelir. Eğer olumsuz sonuç almış olduğu davranışlar varsa, buna benzer davranışları bir daha yapmaz.

Edimsel koşullanma nasıl gelişir?

İnsanlar çoğunlukla içgüdüleri ile hareket ederler. Bu güdüler yüzünden ortaya farklı davranışlar ve tepkiler çıkar. Kişiler kendi hedeflerine ulaşmak için, bu davranışların ve tepkilerin sonuçlarıyla deneme yoluyla hareket ederler. Kişi eğer bu davranışının sonunda ödül hak eder, pozitif sonuçlar alırsa aynı davranışı tekrarlamaya devam eder. Kendi hedeflerine ulaşmak isteyen kişiler davranışlarıyla olumlu ya da olumsuz sonuçlar alıp, bundan sonra izlemesi gereken yolu edimsel koşullanmayla öğrenmiş olurlar. Edimsel ve klasik koşullanmanın temeli olan öğrenme birey tarafından sunulan çeşitli uyarıcılara tepki verilmesi sonucunda oluşur görüşü üstüne kurulmuştur. Pozitif sonuçlar davranışı daha fazla güçlendirmekte, olumsuz sonuçlar ise davranışın olma olasılığını azaltmaktadır.

Edimsel koşullanmanın ilkeleri nedir?

• Edimsel koşullanmanın babası gibi sayılan Skinner davranışın yeniden tekrar edilmesini, davranışı izleyen pekiştireç ya da cezanın sağlandığını düşünür.
• Bir davranışı pekiştirmek yeniden yapılma ihtimalini arttırır.
• Davranışın biçimlendirilmesinde kullanılan pekiştirme organizmanın ihtiyaçlarına uyacak şekilde olmalıdır.
• Davranış ve tepki arasında geçen süre edimsel koşullanmayı etkiler.
• Davranışlarını çevrenin etkisinde şekillendiren birey, edimsel koşullanmada etkin rol oynar.

Klasik ve edimsel koşullanmanın farkları nelerdir?

• Klasik koşullanmada pasif olan organizma, edimsel koşullanmada daha aktiftir.
• Klasik koşullanmada tepkiye neden olan uyarıcı belliyken, edimsel koşullanmada belirsizdir.
• Klasik koşullanmada refleks davranışlar bulunurken, edimsel koşullanmada kasıtlı ve bilinçli davranışlar bulunur.
• Klasik koşullanmada uyarı – tepki bağı oluşurken, diğerinde tepki – uyarı bağı oluşmaktadır.

Edimsel koşullanmanın eğitime yansıması nasıl olur?

• Pekiştireç doğru bir davranışın devamında olmalıdır.
• Öğrencilerin pekiştireci hangi davranışından sonra aldığını fark etmeleri gerekir.
• Mümkün olduğu kadar olumlu pekiştireç kullanılmaya dikkat edilmelidir.
• Pekiştirecin değeri öğrenciye göre değişeceği için, öğrencinin özellikleri mutlaka dikkate alınmalıdır.
• Pekiştirecin zamanının çok önemli olduğu dikkate alınmalıdır.

Pekiştirme tepkinin iç ve dış faktörlerle kuvvetlendirilmesidir. Olumlu ya da olumsuz pekiştirme şeklinde olabilir. Olumlu olanlara doğru cevaba aferin denmesi, olumsuz olanlara baş ağrısı için ilaç kullanma örneği verilebilir.