Eleştiri nasıl yapılmalıdır?

Karşımızda bulunan bir kişinin eleştirilmesi oldukça zor bir eylemdir. Karşımızdaki kişinin kırılmadan, incitmeden eleştirilmesi gerekir. Yapılan eleştiride karşınızdaki kişi eleştirildiğini bilmeli, hem de söylenmiş olan sözleri kendisi de benimsemelidir. Eleştiri yapmak tamamen bir yaşam becerisi sayılıp, ayrıca bir sanat olarak kabul edilmelidir. Zarifçe yapıldığında karşınızdaki kişiyle köprü kurmanızı sağlamaktadır. İnsanların birbirine daha fazla yakınlaşmasını sağladığı gibi, birbirini daha iyi anlamasına yardımcı olmaktadır. Bazı kişiler eleştiri yapayım derken, karşısında bulunan kişinin duygularının incineceğini dikkate almaz, bazı kişiler ise karşısındaki kişilerin duygularını incitmemek için eleştiri yapmaktan ve karşısındakinin eksiklerini söylemekten kaçınırlar.

Eleştiri genel olarak kişiler tarafından olumsuz algılandığı için, yapıcı eleştiri denilen yeni bir kavram doğmuştur. Eleştirinin başına yapıcı sıfatı getirilmediğinde, yapılanın yıkıcı bir eleştiri olduğunu söyleyebiliriz. Eleştiri yapılan zamanın ve eleştirilme sürecinin etkinliği için, eleştiren kişiyle, eleştirilenin tutumu yapılan eleştirinin kalitesi önem taşır.

Kırmadan eleştiri yapılması için ne yapılmalı?

Bunu yapmak için ilk olarak karşımızdaki kişinin iyiliğini bulmak gerekir. Günlük yaşantıda bizlerin bile farkında olmadığımız bir takım kör noktalarımızı bazı kişiler fark edebilir. Gelişebilmek için bunların ayırımının iyi yapılması gerekir. Gelişmenin kuralları arasında öncelikle mevcut durumun tespit edilmesi önem taşır. Yapılan eleştiriler kişilerin bu kör noktaların farkına varmasını sağlar. Eğer fark edilmediği zaman, bilinçaltında sürekli olarak bunlar tekrar edilmeye devam eder. Bu kişinin gelişiminin önüne geçen bir sorundur.

Eleştirinin yeri, zamanı ve dozu nasıl olmalıdır?

Her insan mutlaka gelişmek isteyecektir. Ancak kişiler genellikle eleştirilmekten hoşlanmadıklarından, gelişimleri olumsuz etkilenebilir. Eleştiri yargılayıcı, suçlayıcı, saldırgan bir şekilde yapılması halinde daima karşıdaki kişide olumsuz bir etki yaratacaktır. Aslında burada amaç üzüm yemektir. Bunun aksine bağcıyı dövmek gibi bir amacı bulunmaz. Bazı kişiler birbirlerini eleştirmeyi yanlış bulur ve hata arayan durumuna düşmeyi istemez. Geliştirilmesi gereken bir tutum karşısında her zaman susmayı tercih eder ve karşıdan tepki almaktan çekinir. Bazı durumlarda bu sorunun fazla önemli olmadığını düşünürler. Eleştiri yapılırken bazı şeylere dikkat edilmesi gerekir.

• Eleştiri yapılırken bunu başkalarının yanında yapmamalı, birebir olunduğunda eleştiriyi yapmalıdır.
• Eleştirilecek konu hakkında fazla beklememek gerekir.
• Yargılayan, küçümseyen, sübjektif ve hedefe yönelik olmayan eleştiriler kişilerin moralini bozar ve karşı tarafa güvensizlik yaratacaktır.
• Hayal kırıklığı ve öfke gibi olumsuz duygular kişinin verimliliğinde engel teşkil edecek, değişim ve gelişim açısından isteksizlik yaratacaktır.
• Geliştiren, yüreklendiren, hedefe yönelik eleştiriler insanları güvende hissettirecek düzeyde olur.
• Onaylama ve takdir etme gibi davranışlar kişileri geliştirici özelliğe sahiptir.

Eleştiriyi yaparken, kişilerin bunun amacını ve neyin değiştirilmek istendiğini ya da neyin geliştirilmesini istediklerini bilmeleri gerekir. Yaptıkları eleştiri sayesinde kendi kazançlarını ve karşı tarafa ne  kazandıracaklarını bilmeleri gerekir. Kötü yönde eleştiri yapmanın daha kolay olduğu, yapıcı bir eleştiri yapabilmek için kişilerde eğitimin şart olduğu bilinmelidir.

Eleştirinin eleştiri yapılan kişiye faydaları nelerdir?

Eleştiri kişinin bir durum karşısındaki düşünce ve görüşlerinin başkasının gözüyle değerlendirilmesi anlamını taşır. Bu söylenenler tespit, analiz ve yorum içermektedir. Eleştiriyi yapan kendi düşüncesine, bilgi ve deneyimlerine ve bunlardan çıkardığı sonuçlara göre kendisinin kanaatini belirtir. Bu hareket olaylara ya da durumlara farklı bakış açılarından bakabilmenin bir neticesidir. Ancak bu tespitler olumlu ya da olumsuz şekilde olabilir. Eleştirilen kişiye karşı bunların bazı faydaları olabilir.

• Eleştiri eleştirilen kişinin çalışmasını zenginleştiren bir dinamik kazandıracaktır.
• Eleştirilen kişinin aleyhinde ya da lehinde olan görüşler, yapılan hareketin geliştirilmesine destek olacaktır.
• Eleştirilen bunun etkisiyle çalışmasını yeniden gözden geçirerek, daha zengin çalışma yaratabilme olanağı bulur.

Bu eleştiriler yapıldığında, eleştirici konunun ne olduğu iyice anlamalı, bunu bir yöntem içinde yapmalı ve bu eleştiriyi sağlama temellere dayandırılmalıdır.