Embriyo nasıl oluşur?

Embriyo iki ayrı cinsteki üreme hücresinin birbirini döllemesiyle, yine birbirini takip eden hücre bölünmesi ve hücre farklılaşmasıyla oluşan küçük canlı modelidir. Bitkiler ve hayvanlarda yani bütün gelişmiş canlılarda hayat erkek gametin dişi gameti döllemesiyle başlar. Bununla oluşan ilk hücre yani döllenen yumurta zigot olarak tanımlanır. Bundan daha sonra gelen aşamalarda arka arkaya bölünmeler gerçekleşen zigotta embriyo oluşur.

Embriyo üç evrede gelişir

Bu gelişim evreleri embriyo öncesi, embriyo ile fetus dönemidir. İnsanlarda embriyo öncesi dönemi 3 hafta sürer. Bu süreç içinde başlangıç hücresi yani döllenen hücre devamlı şekilde bölünür. Bununla birlikte büyük hücre kümesi oluşur. Bu bir duta benzediğinden, morula olarak tanılanan evrenin arkasından insan yapısına benzemeyen yuvarlak yapı yani blastosist oluşur. Bu dönemden sonra omurganın ve sinir sisteminin belirtileri olan gastrula dönemi gelir.

Gastrula döneminde ise,  iki hücre tabakası bulunur. Dıştaki hücre tabakasına dış deri anlamındaki ektoderm, iç deri tabakasına ise endoderm denir. İç deri en sonunda ağızdan anüse kadar gidecek olan sindirim sistemini içten döşeyen hücrelere dönüşür. Ektodermin bir bölümü vücuttaki dış yapıları yani epidermis saç diş minesi gibi yerlerinin, bir bölümü de sinir sistemini oluşturur. Sinir sistemi ilk olarak vücudun dışında başlar, gelişmede erken dönemde içeriye geçer. İki tabakadan meydana gelen bu yapının iç ve dış tabakaları içinde bir başka üçüncü tabaka meydana gelir. Orta tabaka denen ve mezoderm adı verilen bu tabaka, bir kısım hayvanlarda farklı yollarla oluşursa da, çoğunluğu iç organın kökenidir. İnsanlarda boşaltım organları, adaleler, iskelet bölümü, üreme organları, sindirim sisteminin çoğu, kan ve kalp gibi tüm dolaşım sistemi mezoderm tabakadan oluşmaktadır. Toplam üç tabaka embriyo tabakaları olarak anılmaktadır.

Üç hafta bitince dış deride oluşan sinir levhası, beynin gelişeceği bölgede daha genişçe olmak üzere, omuriliğin gelişeceği alanda daha dar olmak üzere gelişim gösterir. Kenarları yavaş seyirle yükselir, dördüncü hafta ise sinir borusu oluşur. Bundan sonra ön beyin, ara beyin ile arka beyin farklılaşarak meydana gelir. Bunun dışındaki sinir borusu bölümü omuriliği oluşturur. Ön beyin ise, bu dönemde uç beyine dönüşür, arka kısmındaki taraf ise, arka beyin olur. İnsanlarda uç beyin çok genişlemiş olan ve beyne özel şeklini veren beyin yarım kürelerini kapsar. Ara beyinde, gözleri oluşturacak olan optik çıkıntı denen yapıları taşır. Bu aşamadan sonra ara beyin vücudun hareketlerini denetleme görevini yapacak olan beyincik durumuna geçmektedir. En arka kısımda ise omurilik soğanı gelişir. Kalp ve damar sistemi ise, embriyonun büyümesinde ihtiyaç duyulacak besinleri ve oksijeni sağlayacak oldukça etkili bir dolaşım olmadan çalışmaya başlayan ilk sistemdir. Plasenta ile anneden gelen ihtiyaçlardan embriyonun yararlanmasını sağlamak için, oldukça etkili bir damar sistemi ile kalp gerekir.

Dördüncü hafta ise, kan dolaşıma başlar. Embriyonun her bölümüne yeterince kanı sağlama görevini üstlenen kalp ve damar sistemi, embriyonun bütün ihtiyaçlarına cevap vermektedir. Kalp kısa sürede tek boru biçiminde kaynaşmış olan iki boru şekline gelir. Bu boru çok hızlı büyüme gösterir. Bundan sonra ise kıvrılır ve aynı S şeklini almaktadır. Bu bir süre sonra sağ ve sol karıncıklara, sağ ve sol kulakçıklara dönüşeceğinden, iki farklı bölmeye ayrılır. Bu gelişme embriyonun 5 mm kadar olduğu zaman yani beşinci haftada başlamaktadır.

Embriyo bu dönemde kan oksijenini yetişkinlerde olduğu gibi akciğerlerden değil, plasentadan almaktadır. Bu nedenle akciğerden kalbin sol kulakçığına az kan gitmekte ve sol kulakçığın korunmasını sağlamak için sağdan sol kulakçığa kanı geçiren bir delik olmaktadır. Doğumda bu delik kapanır ve bebek oksijeni akciğerinden alır.