Enginar nasıl yetiştirilir?
Türkiye’deki enginar üretiminin daha çok Sakız ve Bayrampaşa çeşitleri üzerinde yoğunlaştığı görülmektedir. Enginar insan sağlığı açısından ilk sıralarda yer alan sebzelerin başında gelmektedir. Enginar İzmir, Bursa ve İstanbul yörelerinde daha çok yetiştirilen bir sebzedir. Akdeniz sahil şeridi boyunca belirli mikroklima alanlarında enginar yetiştiriciliğinin ekonomik olduğu söylenebilir. Enginar toprak altı gövdesi çok yıllık, toprak üstü organları ise tek yıllık olan baş ve yapraklarından çeşitli şekillerde faydalanılan bir sebzedir. Enginar taze tüketiminin yanında konserve ve derin dondurulmuş olarak kullanılır.
Enginar kışlık sebze olup ılık iklimlerde yetişmektedir. Enginar yetiştiriciliği çok soğuk ve sıcaktan hoşlanmayan bir sebzedir. Kış aylarında sıcaklıklar 0°C altına düşerse yaprak ve başlarda ciddi zararlar meydana gelir. 20°C üzeri sıcaklıklarda gelişme yavaşlar, 25°C üzerinde ise gelişme durur.
Sıcak ve kurak koşullarda baş kısmı sertleşir ve kalitesinde düşüşler olur. Enginar üretilen bölgelerdeki ilk donlar da zararlar görülür. İlkbahar mevsiminde görülecek kurak ve sıcak havalar ise geççi konservelik çeşitlerde başların küçük kalmasına, gevrekliğinin azalmasına, acılaşmasına ve liflenmeye yol açmaktadır. Artan sıcaklık ile başlar hemen çiçeklenmeye geçer ve verim düşer.
Enginar çok yıllık bitki olmasından dolayı derin bünyeli, humus bakımından zengin ve iyi drene edilmiş topraklardan hoşlanır. Çok hafif karakterli, kumlu ya da çok ağır toprakları sevmez. Hafif kumlu topraklarda daha erken verim alınması ve erkencilik sağlanmasının yanı sıra başların küçük kalması ve verimin azalması dezavantajdır.
Ağır karakterli topraklarda çok yıllık olan kökler havasız kalacağından dolayı çürür. Enginar için toprak pH’sı 6.0-6.5 olmalıdır.
Enginar yetiştiriciliğinde gübreleme işlemi iki dönemde yapılmalıdır. Çok yıllık sebze olmasından dolayı plantasyon kurulmadan önce yapılacak ilk gübreleme son derece önemlidir. İkinci gübreleme ise bitki gelişim döneminde yapılan derin toprak işlemesinden sonra yapılmaktadır.
Enginar çiçeğinin tozlanma ve döllenmesi tamamlandıktan yapraklar beyazlaşmaya başlar. Erkek ve dişi organların oluşturduğu tüysü yapı kurur ve tabla üzerinde tohumlar meydana gelir. Tohumlar koyu kahverengi, siyah-mor renkli ve kılçıklıdır.
Enginar, toprağı uzun süre işgal ettiğinden plantasyon kurulmadan önce arazinin mutlaka derin işlenmesi gerekir. Bu derin işlemeden sonra birkaç gün kadar havalanan toprak Disk-Harrow ile inceltilir ve dikim yerleri hazırlanır. Enginarda çoğalma genel olarak vegetatif yolla yapılmaktadır.Tohum ile yapılan üretimde önce fidelerin yetiştirilmesi gerekmektedir. Bunun için tohumlar Mart-Nisan aylarında harç dolu saksı ya da tüplere ekilir. Her saksıya 2-3 adet tohum ekilir. Çimlenen tohumlardan gelişen 1 veya 2 bitki saksıda bırakılır ve bakım işleri yapılır. O yıl içinde gelişen fideler ertesi yıl yine Mart-Nisan aylarında saksıdan çıkarılarak esas yerlerine dikilirler. Enginarın vegetatif çoğaltımı dip sürgünleri ve memelerle olmak üzere iki şekilde yapılabilmektedir.
Köklendirilmiş ya da köksüz piçlerin yerlerine dikiminden sonraki gelişme dönemlerinde sıra araları ve sıra üzerlerinde gelişen yabancı otları temizlemek ve toprağı kabartmak amacıyla çapalama yapılır. Çapalama 2-3 kez yapılır.
Enginar gelişme ve büyüme döneminde fazla su isteyen bir bitkidir. Yetiştirildiği bölgelerde Ağustos ayı başından itibaren verilen uyandırma suyu ve kış mevsimi yağışlarının başlangıcına kadar olan dönemde düzenli olarak su ister. Kış mevsiminde ise gerekli olan su ülkemizde genel olarak yağışlardan sağlanır.Bilhassa hasat döneminde yağışlar yetersiz ise sulama yapılmalıdır. Susuz kalan bitkilerde verim ve kalite düşer. Sulama işlemi genel olarak karıklara sulama yapılmalıdır. Ağır karakterli topraklarda aşırı su vermemek gerekir. Aşırı su verilmesi kök çürümelerine neden olur.
Enginarda olgunluk kullanım amacı ve kullanım şekline göre değişiklik göstermektedir. Taze tüketim ve konserve yapımına göre olgunluk dönemleri farklıdır. Çiçek tablası konserve edilecek olan çeşitlerde tablanın tam iriliği alması beklenirken, taze olarak tüketilecek olan enginarlarda brakte yapraklarının sertleşmesi beklenmeden hasat yapılır.