Epilepsi (sara) nedir?

Beyin vücudumuzu yöneten merkezdir. Her türlü aktiviteler beynimiz tarafından yerine getirilir. Dolayısıyla beyindeki hücreler arasında elektriksel bir bağlantı olduğu ortadadır. Merkezi sinir sistemi hücrelerinin beklenmedik, aniden gerçekleşen elektriksel boşalması sonucu epilepsi hastalığı ortaya çıkmaktadır. Hastalık biir kaç dakika sürer ve sonra geçer. Bu durum bir defadan fazla meydana gelirse buna epilepsi hastalığı denir. Halk arasında “sara” hastalığı olarak bilinen bu hastalıkta sık sık nöbetler görülür.

Epilepsi nöbetlerinin birbirinden farklı şekilleri vardır. Hafıza kaybı ile beraber görülen nöbette, kişi yaptıklarının farkında değildir. Zaten kişi nöbetten sonra da tam olarak ne yaptığını bilemez. Elleri, kolları kontrol dışı ve anlamsız şekilde sağa sola hareket eder. Kişi sersemlemiştir ve gözünün önünde noktalar oluşur.

Diğer bir nöbet şeklinde yine şuur kaybı olur ve hasta derhal yere düşer. Bütün vücut kasılır ve çırpınır bir haldedir. Hastanın ağzından köpük gelebilir. Yaklaşık olarak 3-4 dakika sürer. Hasta dilini ısırabilir. Nöbet geçtikten sonra kişide yorgunluk belirtileri olur. Bir süre sonra hasta normale döner.
Bazı nöbetlerde sadece belli bir vücut bölgesi etkilenir. Çünkü bütün beyin etkilenmemiştir. Kontrol edilemeyen vücut bölgesinde, dengesiz hareketler görülür. Şuur kaybı yoktur. Bir başka nöbette ise bir kaç saniye donuk anlamsız bakıştan sonra normale döner. Çok kısa sürelidir ve sadece birkaç saniye şuur kaybı vardır.
Hasta nöbet geçirdiğinde şunlar yapılmalıdır:

1. Hastanın etrafında hastaya zarar verebilecek eşyaları kaldırılmalıdır. Başını bir yere çarpması böylece engellenebilir. Kesici aletlere, yatak kenarlarına çarpıp kendisine zarar verebilir.
2. Vücudunu ve başını hemen yana çevrilmelidir. Başının altına yumuşak bir yastık koyulmalıdır.
3. Hastanın dilinin ısırmaması için çenesi açık tutulmaya çalışılmalıdır.
4. Kıyafetleri ve yakası gevşetilmeli, rahat nefes alması sağlanmalıdır. Hastanın ağzında yiyecek varsa bunu çıkarmak gerekir.
5. Hastayı kendine getirmek için soğuk su dökme, tokat ama, kolonya sürme gibi şeyler kesinlikle uygulanmamalıdır.
6. Panik yapmamak ve hastayı da telaşlandırmamak gerekir.
7. Hastaya bilinçsiz bir şekilde herhangi bir ilaç verilmemelidir.
8. Nöbet sırasında hastanın neler yaptığını gözlemlenmeli ve hastanın doktoruyla bunlar paylaşılmalıdır.

Epilepsi klinik olarak tanısı kolaylıkla konulabilen bir hastalıktır. Geçirilmiş olan bir atağın epilepsi olup olmadığına karar vermek, epilepsi ise ne tür bir epilepsi olduğunu belirlemek için hastanın ve/veya hasta yakının gözlemi ve bunu doktora doğru bir şekilde aktarması son derece önemlidir. Epilepsi tanısı konduktan sonra ne tür nöbet olduğunu tespit etmek ise hangi epilepsi ilacının daha etkili olacağı konusunda yol gösterici olacaktır.

Epilepsi tanısı için yapılan tetkikler şunlardır:
1- Elektroensefalografi
2- Bilgisayarlı beyin tomografisi (BBT)
3- Kan tetkikleri
Dünyada yapılan araştırmalar neticesinde yaklaşık 40 milyon sara hastası olduğu tespit edilmiştir. Ülkemize bu sayı 700 bin kadardır. Toplumda sara hastalarına maalesef kötü bir gözle bakılmaktadır. Oysaki epilepsi sadece sinirsel nitelikli bir hastalıktır ve epilepsi hastaları asla deli değildir ve hastaların zeka anormallikleri yoktur.

Genel olarak epilepsinin nedeni bulunamaz ancak sıklıkla çocukluk çağında ortaya çıkan bu hastalıkta bazı faktörlerin hastalığa neden olduğu bilinmektedir. Bunları nedenleri kısaca şöyle sıralayabiliriz:
1. Doğuştan gelen faktörler: Doğum sırasında beynin oksijensiz kalması ya da doğum anında zedelenmesi, genlerin bulunduğu kromozomlarda meydana gelmiş olan hastalıklar ve enzim eksikliği,
2. Beyin zarlarında iltihap oluşması, menenjit, beyinde meydana gelen her türlü tümörler,
3. Gebelik döneminde ortaya çıkan ve bebeğin gelişmesini önleyen bazı hastalıklar, annenin sigara, alkol, ve diğer zararlı maddeleri kullanması,
4. Trafik kazası sonucu beyinde meydana gelen zedelenme veya travma geçirme,
5. Ateşli havale geçirme, epilepsinin nedenleri arasında yer almaktadır.
Epilepsi hastalığıyla yaşamak zordur fakat kontrol altına alınabilir. Önemli olan nöbetin ardarda gelmemesidir. Bu durum, hayati tehlikesi olan bir problemdir.

Epilepsi tedavi edilebilir bir hastalıktır. Epilepsi hastalığının tedavisinde ilk basamak olarak tanının doğru bir şekilde konması ve ilaçla tedaviye gerek olup olmadığının karar verilmesidir.

Doğru tanının konulup, tedaviye gerek olduğuna karar verildikten sonra hangi ilaç tedavisinin yapılacağına karar verilir. Genel olarak tek bir ilaç düşük dozda başlanarak yavaş yavaş dozu arttırılır.

Beş epileptik hastanın dördünde ilaç kullanımı ile nöbetler kontrol altına alınabilirken bir hastada da nöbetler devam edebilmektedir. Bu durum ilaç tedavisine dirençli epilepsi olarak ifade edilmektedir. İlk olarak başlanan ilaç değiştirilir veya ikinci bir ilaç eklenir. Bazı seçilmiş olan dirençli epilepsisi olan hastalarda epilepsi cerrahisi uygulanmaktadır. Böyle hastaların epilepsi konusunda uzman hekimler tarafından epilepsi merkezlerinde değerlendirilmesi uygun olacaktır.