Erdal İnönü kimdir?

Türk siyasi yaşamının tanınmış isimlerinden biri olan Erdal İnönü,İsmet ve Mevhibe İnönü’nün üç çocuğunun ortancası olarak 6 Haziran 1926 tarihinde Ankara’da dünyaya gelmiştir. Diğer kardeşlerinin adı Ömer ve Özden’dir.

1943 yılında Ankara Gazi Lisesi, 1947 yılında Ankara Üniversitesi Fen Fakültesi Fizik-Matematik Bölümü’nü mezun olduktan sonra eğitim için ABD’ye gitmiştir. 1948 yılında California Teknoloji Enstitüsü’nde (Caltech) fizik dalında yüksek lisans ve 1951 yılında doktorasını tamamlamıştır. Bir süre Princeton Üniversitesi’nde araştırma yaptıktan sonra 1952 yılında tekrar Türkiye’ye dönmüştür. Asistan olarak akademisyenliğe adım attığı Ankara Üniversitesi Fen Fakültesi’nde 1955 yılında doçent olmuştur. 1957 yılında Sevinç (Sohtorik) İnönü’yle hayatını birleştirmiştir. 1958- 1960 yılları arasında Princeton Üniversitesi’nde ve Oak Ridge Princeton National Laboratory’de konuk araştırmacı olarak bulunmuştur. Ardından kuramsal fizik profesörü olarak Orta Doğu Teknik Üniversitesi’ne (ODTÜ) girmiştir.

1960 ile 1964 yılları arasında ODTÜ’de Teorik Fizik Bölüm başkanlığı, 1965 ile 1968 yılları arasında Fen ve Edebiyat Fakültesi dekanlığı görevlerinde bulunmuştur. Erdal İnönü 1968 yılında ABD’ye giderek Princeton ve Columbia üniversitelerinde bir yıl süreyle konuk öğretim görevlisi olarak ders vermiştir. 1969 yılında yeniden yurda dönerek ODTÜ rektör vekilliğine, 1970 yılında da rektörlüğüne seçilmiştir. 1971 yılının Mart ayında rektörlükten ayrılarak sadece öğretim ve araştırma görevlerini devam ettirmiştir. 1974 yılında fizik dalında TÜBİTAK Bilim Ödülü’nü kazandı. Yine 1974 yılında altı ay kadar Princeton Üniversitesi’nde konuk araştırmacı olarak görev yapmıştır. 1975 yılında Boğaziçi Üniversitesi’ne geçen Erdal İnönü bir yıl sonra aynı üniversitenin Temel Bilimler Fakültesi dekanlığına getirilmiştir. Altı yıl kadar süren bu görevden sonra 1982 yılında, Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu’nun (TÜBİTAK) İstanbul’da kurulmuş olan Temel Bilimler Araştırma Enstitüsü (Feza Gürsey Enstitüsü) müdürlüğüne atanmıştır.

1983 yılının Mayıs ayında, 12 Eylül Darbesi’nin hemen ardından siyasi faaliyetler serbest bırakılınca bütün öğretim ve yöneticilik görevlerinden ayrılan Milli Şef’in oğlu Erdal İnönü 6 Haziran 1983 tarihinde Sosyal Demokrasi Partisi’nin (SODEP) kurucu üyesi ve ilk genel başkanı olarak siyasal hayata adım atmıştır. Kurucu üyeliğinin 1983 yılının Haziran ayında Milli Güvenlik Konseyi tarafından veto edilmesine karşın,1983 yılının Aralık ayında yeniden SODEP genel başkanlığına seçilmiştir.

SODEP ile Halkçı Parti’nin (HP) birleşmesinde önemli bir rol oynayan Erdal İnönü SODEP’in 2-3 1985 yılının Kasım ayında Halkçı Parti ile Sosyal demokrat Halkçı Parti (SHP) adı altında birleşmesinden sonra, SHP genel başkanlığını partinin ilk genel kuruluna kadar Halkçı Parti genel başkanı Aydın Güven Gürkan’a bırakmıştır. 1986 yılındaki kurultayda genel başkanlığa getirilmiştir. 28 Eylül 1986 tarihinde yapılmış olan ara seçimlerde İzmir’den Türkiye Büyük Millet Meclisi’ne (TBMM) girmiştir. 1987 yılında SHP kurultayın tekrar SHP genel başkanlığına, 30 kasım 1987 tarihinde yapılan erken genel seçimlerde de ikinci kez İzmir milletvekilliğine seçilmiştir.
İnönü liderliğindeki SHP, iktidar bulunan Anavatan Partisi’nin çok ağır bir hezimete uğradığı 1989 yılında yapılan yerel seçimlerde oyların yüzde 28.7’sini alarak birinci parti olmuştur.

1991 yılında yapılan erken genel seçimlerde oyların yüzde 20’sini toplayan SHP üçüncü parti olunca parti içi muhalefet kaybedilen oyların sorumlusu olarak İnönü yönetimini suçlamıştır. Ama seçimlerden birinci parti olarak çıkmış olan dönemin en güçlü partilerinden Doğru Yol Partisi’nin (DYP) SHP ile koalisyon hükümeti kurması, hükümette başbakan yardımcılığı görevini üstlenen İnönü’nün parti içindeki konumunu güçlendirmiştir.
Cumhurbaşkanı Turgut Özal’ın beklenmedik ölümü ve ardından Süleyman Demirel’in cumhurbaşkanlığına seçilmesinden hemen sonra yaklaşık 1.5 ay süreyle başbakanlık görevine vekalet etmiştir. 1993 yılının Haziran ayında SHP genel başkanlığından ve hükümetteki görevinden ayrılacağını açıklamıştır. 11-12 Eylül 1993’te yapılan SHP 4. Olağan Kurultayı’nda genel başkanlığa Murat Karayalçın seçilmiştir.

18-19 Şubat 1995 yılında SHP ile CHP’nin birleşmiş olduğu genel kurultayda CHP’nin “Onursal Genel Başkanı” seçilmiştir. Aktif siyasetten böylece ayrılmıştır.

2006 yılının Nisan ayında kan kanseri teşhisi konmuş olan Erdal İnönü, 31 Ekim 2007 günü kan kanseri tedavisi gördüğü hastanede, 81 yaşında yaşamını yitirmiştir.
Erdal İnönü’nün başlıca bilimsel yapıtları;

1- 1923-1966 Döneminde Fizik Dalındaki Araştırmalara Türkiye’nin Katkısını Gösteren Bir Bibliyografya ve Bazı Gözlemler (1971)
2- 1923-1966 Dönemi Matematik Araştırmaları Bibliyografyası ve Bazı Gözlemler (1973)
3- Group Theoretical Methods in Physics (1983; Meral Serdaroğlu’yla birlikte)

Erdal İnönü’nün diğer yapıtları;
1- Mehmet Nadir Bir Eğitim ve Bilim Öncüsü (1997)
2- Anılar ve Düşünceler 1. Cilt (1996)
3- Anılar ve Düşünceler 2. Cilt (1998)
4- Kurultay Konuşmaları (1998)
5- Fikirler ve Eylemler Tarih, Bilim ve Siyaset Üzerine Konuşmalar (1999)
6- Bilim Konuşmaları (2001)
7- Anılar ve Düşünceler 3. Cilt (2001)
8- Üç yüz Yıllık Gecikme Tarih, Kültür, Bilim ve Siyaset Üzerine Konuşmalar (2002)
9- Bilimsel Devrim ve Stratejik Anlamı (2003)