Esnek kur sistemi nedir?

Döviz kuru, bir ülke parasının başka bir ülkenin parası karşısında bir ülke parası cinsinden fiyatıdır. Örneğin; 1 € = 1.745.300 TL : 1 = 1.745.300 TL : 1 € = 1,7453 TL. Esnek döviz kuru sistemi resmi müdahalelerin pek fazla yer almadığı, serbest değişken bir kur sistemidir. Esnek kur sistemine yüzen ya da serbest değişken kur adı da verilir. En belirgin şeklinde bu sistemde, döviz piyasaları üzerinde hiçbir devlet müdahalesi olmaz. Döviz kurları tamamen piyasadaki döviz arz ve talebine göre gerçekleşir. Bu sistemde, bir ülkenin dış ödemeler dengesi, döviz kurları aracılığı ile sağlanacağından dolayı, dış ödemeler dengesinin açık veya fazla vermesi söz konusu olmayacaktır.

Bir ülkenin parası örneğin TL’si sadece Türkiye’deki mübadelelerde kullanılır. Ama bir Türk ithalatçısı firma Almanya’dan mal ithal etmek için Euro’ya gereksinim duyar. Bundan dolayı ithalatçı TL verip Euro almak zorundadır. Aynı şekilde bir İngiliz turist Türkiye’ye geldiği zaman, harcamaları için TL’ye gereksinim duymaktadır.

Buda demek oluyor ki dış ekonomik ilişkiler dövizi zorunlu kılmaktadır. Döviz yabancı ülke parasına verilen addır. Döviz bir mal gibi alınır ve satılır. Ulusal bir paranın serbest bir şekilde yabancı paraya dönüştürülmesine döviz işlemleri denilmektedir.

Esnek döviz kuru sisteminde döviz kurları, piyasa güçleri tarafından arz ve talep koşullarına göre günlük olarak belirlenir. Kurlar belirlenirken arz ve talep büyük önem taşımaktadır. Kurlar arz ve talebe bağlı olarak serbestçe değiştiğinden dolayı, bu sistem esnek veya dalgalı döviz kuru sistemi olarak adlandırılır. Bu sistemi uygulayan bir ülke aynı zamanda döviz ve ticaret kontrollerinden tamamen arındırılmış olmalıdır. Dış denge tamamen döviz kuru değişmelerine bağlanmıştır. Ülkede uygulanan para ve maliye politikaları döviz kurlarını direk etkiler. Örneğin; Para arzı artarsa, harcama eğilimi yükselir, potansiyel dış açık oluşur ve böylece döviz kuru yükselir.

Esnek döviz kuru sistemlerinin uygulandığı döviz piyasasının istikrarsız olabilme olasılığı bulunmaktadır. Döviz kurlarındaki dalgalanma ve belirsizlik, sistemin daha fazla yozlaşmasına yol açan spekülasyon, riskli hale gelir. Sabit kur sistemindeki ödemeler bilançosundaki uzun süreli açık devalüasyonu öngörülebilir hale getirdiğinden dolayı spekülatör asla risk üstlenmez. Ancak esnek kur sisteminde, kur sisteminde, kurlardaki değişimin yönü tam olarak öngörülemeyeceğinden dolayı spekülasyon risk içerir. Böylece spekülasyon, döviz kurlarındaki dalgalanmayı yumuşatacak ve kendi doğal fonksiyonunu yerine getirmiş olacaktır.
Esnek döviz kuru sisteminde, döviz kurunun belirlenmesi aşağıdaki şekilde gösterilebilir. Döviz piyasasında denge sağlandığı zaman dış denge de sağlanmış olacaktır. Bununla birlikte, örneğin ülkede yaşanan enflasyon nedeniyle yerli malların yabancılar için daha pahalı hale gelmesi sonucu döviz arzının azalmasıyla, , S döviz arz eğrisi sol yukarıya S1 ‘e doğru kayarsa, denge denge döviz kuru K2 gibi daha da yüksek bir düzeyde oluşacaktır.

Esnek kur sistemi serbest piyasa mekanizmasının dövize uygulanmış halidir. Uzman akademisyenler açısından ilgi çekici olan bu sınırsız değişken kur sistemine uygulayıcılar; örneğin mali yöneticiler, dış ticaret firmaları, dış yatırımcılar ve hükümetler fazla sıcak bakmamaktadır. Sistemin lehinde ve aleyhinde pek çok görüş bulunmaktadır. Koşullara göre kısa süreli de olsa tercih edilmektedir.
Esnek kur sisteminde ise döviz arz ve talebine bağlı olarak sık sık değişmeler meydana gelir. Sabit kur sisteminde olduğu gibi uzun süre aynı kalmaz. Esnek kur sisteminde, kur yükselmesine ‘depresiasyon depresiasyon’ (ulusal paranın değer kaybetmesi), kur düşmesine ise ‘apresiasyon apresiasyon’ (ulusal paranın değer kazanması) denir.

Esnek kur sisteminin sakıncalarını şöyle sıralayabiliriz:
1- Esnek kur sistemi dış ticarette ciddi riskler yaratır.
2- Bağımsız olarak uygulanabilmesine karşılık, döviz rezervlerine ihtiyaç duyar.
3- Spekülasyonu özendirir.
4- Dış dengeyi otomatik olarak sağlar ancak enflasyonu da körükleyebilir.
5- Bu sistemle istikrarı sağlamak son derece zordur.