Farabi kimdir?
Asıl ismi Ebu Nasır Muhammed İbn el-Farah el-Farabi olan ve miladi 871 yılında Türkistan’ın Farab şehrinin yakınında bulunan küçük bir köy olan Vasic’te dünyaya gelmiştir.
Aslen İran soyundan olan anne ve babasının daha önceden ataları Türkistan’a göç ederek yerleşmişlerdir. Avrupa’da ki ismi Alpharabius olarak bilinen Farabi, bulunduğu dönem itibariyle ilim tarihi açısından İslamın altın çağının yaşandığı 8 ile 13’cü yüzyıllar arasında yaşamış bir Türk filozofu olan bilim adamıdır. İlk medrese eğitimini Farab ve Buhara’da tamamlayarak daha sonra yüksek öğrenim için Bağdat’a giderek orada 50 yıla yakın kalmıştır. Buradaki eğitiminde bilimde ve teknolojinin birçok dalında uzmanlık kazanarak çalışmış ve birçok kitap telif etmiştir. Ayrıca buna ek olarak birkaç dilde ileri derecede öğrenmiştir. Bu diller üzerinde ustalık elde etmiştir.
Tarihte büyük Türk filozof bilim adamı olarak birçok ilim anında da ustalık kazanarak bu dillerde de uzman olarak kabul edilmektedir. Eğitim süresi boyunca birçok ülkeye gelmiş ve özellikle Şam’da ve Mısır’da çeşitli çalışmalarda bulunmuş, ama daha sonra Bağdat’a tekrar geri dönmüştür. Bu dönüşlerinin kesilmesi ve İslâm fikir ve düşünce tarihi ve ülkede ününün yayılması Halep’te bulunan Seyfü’d Devle’nin sarayını ziyaret edince artık burada kalmaya karar vermiştir. Halep’te ilk olarak yaptığı görev kadılıktır. Daha sonra meslek olarak medresede öğretmenliğini seçmiş ve eğitim vermiştir. Hiç evlenmeyen Farabi’nin hayatı büyük zorluklarla, sıkıntılarla geçmiş ve 950 yılında 80 yaşında Şam’da vefat etmiştir. Ölüm tarihi kesin olarak bilinmemekle beraber 950-951 yılları arasındadır.
Farabi yaptığı araştırmalar incelemeden l fikirleriyle bilim dünyasına çok büyük katkıları olmuştur özellikle felsefe mantık sosyoloji matematik, tıp, fen bilimleri müzik ben daha birçok ilinde dalında birçok katkıda bulunmuştur.
Farabinin tarihte en çok anıldığı bilim dalı olarak felsefe, mantık, sosyoloji bilimi dalları olmuştur. Bir dönem Harran’da felsefe ile ilgili araştırmalar ve çalışmalar yaparken tanıştığı Yuhanna bin Haylan ile beraber Aristoteles’in kitaplarını inceleyerek tarihte gezimciler okulu olarak bilinen okulun temel ilkelerini öğrenmiştir. Bu zamana kadar öğrendiği İslami bilgilerle eflatun ile Aristo’nun kitaplarında elde ettiği felsefi bilgileri birleştirerek İslam felsefesi ile bağdaştırmaya çalışmıştır. Bunun için kendisine Neoplatonist diğer adıyla Yeniplatoncu denmektedir. İlim dünyasına kazandırdığı kitapları arasında özellikle Aristo’nun fiziği, mantık ve metorlojisi gibi fikirleri üzerine çok zengin açıklamalar yaptığı kitapları yazmıştır. Bundan dolayı kendisine ikinci öğretmen lakabı ile el Muallim-i Sani lakabı konulmuştur. Bu ismin konulmasının asıl sebebinin İbn-i Haldun’a göre, Farabi’nin mantık alanında yaptığı çalışmalar olduğudur. Mantığı ilgili 2 bölüm bayrak tahayyül mesut olmak üzere anlaşılması için kolaylaştırması bu bilme büyük bir katkı sağlamıştır. Ayrıca Farabi, Aristo’nun mantık kitabı olan Organon adlı eserinin tüm bölümlerini çevirilerini yaparak ve bunlara şerhlerle izahlarda bulunarak bu kitabı 8 kitaba çıkarmıştır.
Bunlara ek olarak psikolojide, metafizik alanında yazdığı kitapları büyük ölçüde kendi çalışmalarını ve araştırmalarının ürünüdür. Müzik alanında Kitab’ül-Musika başlıklı bir kitap yazmıştır. Bu kitapları yazmakla beraber, müzik alanında yeni icat ettiği enstrümanlarla bu sanat dalına büyük katkıda bulunmuştur. Fizik bilimi ile ilgili çalışmalar arasında tarihte ilk defa boşluğun aslında var olamayacağını ortaya atan ilk filozoftur.
Tarihi hadiselerin ve birçok defa kütüphanelerin yakılması sonucu birçok kitabı kaybolduğu halde halen günümüze kadar gelmiştir. Bu kitaplardan Mantık üzerine 43 kitabı, metafizik alanında 13 kitabı, 7 ahlak ve 7 siyaset bilimi üzerine kitapları, tıp, müzik ve sosyoloji alanında 17 eser ile beraber tefsir alanında 11 eser meydana getirerek toplam 117 eseri günümüze kadar ulaşmıştır. Farabi kitapları özellikle felsefe, mantık ve sosyoloji alanında yazdığı kitapları yüzyıllar boyunca okutularak eğitim verilmiştir.
Yukarıda anlatıldığı gibi büyük bir Türk düşünürü olan Farabi yaşadığı dönemde bilim alanında birçok eser bırakarak yüzyıllar boyunca doğuda ve batıda etkisini devam ettirmiştir.