Farmakoloji nedir?

Hayvan ve insanlarda kullanılan ilaçların etkilerini ve bu ilaçların yapısı inceleyen bir bilim dalı olan farmakoloji aslında bilinen insanlık tarihinin en eski dönemlerinden beri insanoğlunun yakından ilgili olduğu bir alandır. Günümüzde teknolojinin bilimin en büyük destekçisi haline gelmesiyle birlikte daha kapsamlı ve güvenilir sonuçlar elde edebilen bilim insanları, birçok bilim dalında olduğu gibi farmakolojide de büyük bir gelişim yaşanmasını sağlamıştır. Avrupalı kökenlere sahip olan modern bilimin neredeyse tüm dallarının isimlerinde olduğu gibi farmakolojide de Eski Yunanca kelimeler bir araya getirilmiştir. Eski Yunanca “ilaç” manasına gelen farmakon ile ilim anlamına gelen logos kelimelerinin birleştirilmesiyle ortaya çıkan farmakoloji, ilaçların yapısı ile canlı organizmalar üzerindeki etkilerini inceler.

Farmakoloji bilimi ilaçların etkilerini laboratuvar ortamında kobay hayvanları üzerinde yaptığı araştırmalar sayesinde inceler ve daha sonraki aşamada klinik düzeyli çalışmalarla bu ilaçların insan metabolizmasındaki etkilerini araştırır. Tıp bilimi için son derece önemli bir bilim dalı olan farmakoloji ayrıca modern eczacılığa da ciddi manada katkı sağlar. Laboratuvar ortamında sentezlenen ya da bitkilerden ayrıştırılan kimyasal maddelerin yapısını derinlemesine araştıran farmakoloji, modern teknolojiden de sonuna kadar yararlanır. İlaçların canlı organizmalar üzerinde etkilerini olduğu kadar ilaç üretimi konusunda da kapsamlı çalışmalar yürüten farmakoloji, ilaçların insan kullanımına en uygun hale gelmesi için çalışır.

Canlı organizmaların zaten oldukça karmaşık bir yapıya sahipken bir de dışarıdan metabolizmaya alınan kimyasal maddelerin etkilerini incelemek, şüphesiz oldukça fazla faktörün devreye girdiği son derece karmaşık bir süreçtir. Bu sebepten ötürü farmakoloji diğer pek çok bilim dalı ile ortaklaşa çalışır ve kendi içinde birçok farklı alt dala sahiptir. Laboratuvar ortamında yapısı çok kapsamlı bir şekilde incelenen ilaçların canlı organizmalar üzerindeki hem kısa vadeli hem de uzun vadeli etkilerinin araştırılmasıyla yakından ilgilenen farmakoloji bilimi, bunu yaparken klinik uygulamalar öncesi çok titiz çalışmalar yürütür. Farklı deney hayvanları üzerinde üretilen ilaç içindeki kimyasalların etkilerini inceleyerek ilaçların insan kullanımı için hazır hale getirilmesini sağlayan farmakoloji, ilaçların etkilerini hem fiziksel hem de psikolojik açıdan inceler.

İlaçların canlı organizmanın hangi mekanizması üzerinde etkili olduğunu araştıran farmakodinamiden ilaçların vücuttaki emilimini inceleyen farmakokinetiğr birçok farmakoloji alt dalı bulunmaktadır. İlaçların insanlar üzerindeki etkilerini inceleyen klinik farmakoloji, ilaçların sinir sistemindeki etkilerini araştıran nörofarmakoloji, ilaçların bağışıklık sistemi üzerindeki etkilerini inceleyen immünofarmakoloji, ilaçların biyokimyasal yapılarını araştıran biyokimyasal farmakoloji genel farmakoloji biliminin alt dallarından yalnızca birkaçıdır.