Fasulye nedir?

Anavatanı Orta Amerika olan Baklagiller(Fabaceae) familyasına ait bir bitki olan fasulye(Phaseolus Vulgaris) otsu yapıya sahiptir ve yılda bir defa yetişir. Yeşil renkli yaprakları ve boğumlu gövdesiyle dikkat çeken fasulyenin gövde yapısında ince tüyler bulunur. Bitkinin gelişmesiyle birlikte yapraklarının boğumlar halinde çıktığı ve yere doğru sarktığı görülür. Beyaz, mor ve pembe renkte çiçekler açan fasulye bitkisinin bazı türlerinde daha farklı renkte çiçeklenme de görülebilir. Birçok farklı yabani türü bulunmasına rağmen günümüzde temel olarak iki farklı tipi olduğu söylenebilir: Çalı ve tırmanıcı. Tırmanıcı özelliğe sahip olan fasulye tipleri etraflarında bulunan diğer bitkilere ve doğal şekillere tutunarak 2 metreye kadar uzayabilir. Dik ve çalı şeklinde olan fasulyelersin boyu ise genellikle 70-75 santimetreyi aşmaz.

Fasulye bitkisinin meyveleri düz, yuvarlak, yassı ya da kıvrık şekillerde gelişebilir ve meyveler ortalama olarak 5-15 santimetre arasında boya sahip olur. Fasulye bitkisinin meyveleri genel olarak yeşil renk olsa da, nadir görülen bazı yabani türlerin farklı renklerde meyve verdiği de bilinmektedir. Fasulye bitkisinin neredeyse her tür toprakta yetişebilen bir özelliğe sahip olması bu bitkinin dünya çapında insanoğlu tarafından yetiştirilmesini sağlamıştır. Toprak ayırmadan oldukça hızlı bir biçimde gelişebilen fasulye insanlar için önemli bir tarım ürünüdür. Fasulye bitkisinin dünya genelinde bu denli yaygın yetiştirilmesinin bir diğer nedeni de, bitkinin kış aylarının soğuğuna karşı oldukça dirençli bir yapıya sahip olmasıdır.

Fasulye bitkisinin yaklaşık olarak 80 farklı türü bulunmaktadır. Yapılan araştırmalar bu yeşil bitkinin dünya çapında “en çok tüketilen sebzeler” arasında olduğunu göstermiştir. Güney Amerika’dan Afrika’ya, Doğu Asya’dan Akdeniz kıyılarına kadar birçok toplum tarafından yüzyıllardır yetiştirilen fasulye, neredeyse her ülke mutfağında kendine yer edinmiştir. Bitki yeşil yapraklı şekilde tüketilebildiği gibi, tohumları yeşil yapraklardan ayrılarak da yenilebilir. Ülkemizde yeşil yapraklı şekilde tüketilen fasulye türlerinin en çok tanınanları ise Ayşe Kadın ve Çalı fasulyesidir. Tohumları kurutularak tüketilen fasulyenin ise en çok bilinenleri; göbekli, şeker, börülce, barbunya, horoz, dermason, boncuk ve Dombay fasulyesidir.

Çoğu insan barbunyayı fasulyeden ayrı bir bitki türü olarak düşünse de, aslında bu bitki fasulye alt türlerindendir. Börülce de benzer şekilde farklı bir bitki türü olarak tanınsa da, tıpkı barbunya gibi tohumunun ortasında siyah renkli bir nokta olan bu bitkide fasulyenin alt türüdür. Dombay fasulyesi birçok konuda olduğu gibi ülkemiz insanının mizah duygusundan payına düşeni alarak Bomba fasulye ve yaygın olarak yanlış bir şekilde “Bombay Fasulyesi” olarak tanınmıştır. Osmanlı mutfağında en çok kullanılan sebzeler arasında yer alan fasulye, günümüzde de Türkiye genelinde neredeyse her evde pişirilmektedir.