Fenilalanin nedir?

Günümüzde birçok farklı türdeki yiyecekten gazlı ya da gazsız içeceğe kadar son derece geniş bir alanda kullanılan Fenilalanin, ilk defa 1879 yılında Barbieri ve Schulze tarafından tanımlanmıştır. İnsan beslenmesinde temel yapı taşları arasında yer alan bir Alfa amino asit olan Fenilalanin, ikili tarafından yapılan incelemeler sonucunda kimyasal formülü “C₉H₁₁NO₂” olarak ortaya konmuştur. Bilim literatüründe “F” ya da kısaca “Phe” olarak ifade edilen Fenilalanin tam formülü üzerine sonraki yıllarda yapılan araştırmalar bu Alfa amino asidin gerçek formülünün “C₆H₅CH₂CH(NH₂)COOH”olduğunun anlaşılmasını sağlamıştır. Normal şartlar altında toz şeklinde bir fiziksel forma sahip olan Fenilalanin rengi ise beyazdır. Fenilalanin bir Fenil grubu üyesi olduğundan aromatik bir bileşik olarak kabul edilmektedir.

Dünya genelinde en genel kullanımı Aspartam olan Fenilalanin kimya sanayi, tıp ve gıda sanayinde oldukça yaygın olarak kullanılan temel bir hammadde haline dönüşmüştür. Son dönemde muazzam bir gelişim süreci yaşayan genetik mühendisliği sayesinde kullanım alanı ve işlevselliği daha da genişleyen bu Alfa amino asit, genler üzerine yapılan araştırmalarda da kilit bir rol üstlenmektedir. Keşfinden itibaren genetik işlemler ve protein sentezi üzerine oldukça yararlı bilgiler edinilmesini sağlayan Fenilalanin, katkı maddesi olarak da kullanılmaktadır. Dünyanın en çok tüketilen içecekleri arasında yer alan bazı gazlı veya gazsız içeceklerde katkı maddesi olarak kullanılan Fenilalanin, Aspartam olarak yapay tatlandırıcı görevi görmektedir.

Tip 1 ve Tip 2 diyabet hastalarının gün boyunca tükettiği besinler sebebiyle kan şekerinin yükselmesine çözüm üretmek amacıyla yapay bir tatlandırıcı olarak kullanılan Aspartam’ın temel yapı taşı olan Fenilalanin, kalori değeri açısından avantaj sağladığından diyet ürünlerde de kullanılmaktadır. DNA yapısındaki kilit görevi dışında vücuttaki pek çok farklı yapının oluşumunda etkili olan bu Alfa amino asit, doğal olarak dişi memelilerin sütünde bulunmaktadır. Anne memelilerin göğsünden gelen sütün içinde bulunan Fenilalanin, besin ve süt üretim faaliyetlerinde görev almaktadır. Ayrıca anne memelilerin sütü üzerinde yapılan yakın geçmişteki araştırmalar, Alfa amino asidin “antidepresan” etkisi olduğunu ve yavru üzerinde sakinleştirici etki yarattığını da ortaya koymuştur.

Tüm bu görevlerinin ve etkilerinin yanı sıra birçok farklı temel yapının oluşumunda da etkili olan Fenilalanin, Serotonin hormonunun üretimine de müdahale etmektedir. Beyinde gerçekleştirilen kompleks kimyasal işlemlerde de etkili olan Fenilalanin hakkında edinilen bilgiler ayrıca genetik bilimi açısından da son derece önemlidir. Dopamin de dahil olmak üzere birçok farklı yapı taşının oluşumuna doğrudan ya da dolaylı olarak etki eden Fenilalanin, bilim insanlarının hala üzerinde kapsamlı araştırmalar yaptığı bir Alfa amino asittir.