Fitre nedir, kimler fitre vermelidir?

Fitre ramazan ayında temel ihtiyaçlar dışında belirli oranda mala sahip olan, maddi olarak durumu iyi olan ve oruç tutamayacak olan Müslümanların fakirlere verdiği fıtır sadakasıdır. İslam dininde zengin kabul edilen tüm Müslümanların fitre vermeleri vaciptir.

Fitre yükümlüsü olmak için hangi şartlara sahip olmak gerekir?

Müslüman olmak

Nisap oranı mala sahip olunması: Hanefi mezhebine göre fitre sadakasıyla yükümlü olmak için, kişinin ramazan bayramının ilk günü temel ihtiyaçlarının dışında nisap oranı kadar malının olması gerekir. Bu zekât nisabından farklı olan özelliği, kişinin sahip olduğu malın artıcı özellikte olması, üstünden bir yılın geçmesinin gerekmemesidir. Kişinin temel ihtiyaçları olarak, mesken, silah, ev eşyası, binit, hizmetçi ve ailenin yıllık geçim giderleridir. Hesaplama sırasında kesin alacakların eklenmesi, borçlarında düşülmesi gerekir. Nisap miktarı ise, 200 dirhem gümüş ya da 20 miskal altın ya da bunlara eşdeğer maldır.

Maliki, Hanbeli ve Şafii mezhebine göre fitre sadakasıyla yükümlü olmak içinde, nisaba malik olunması şart değildir. Temel ihtiyaçların haricinde bayram günü ile gecesine yeten azığın olması yeterlidir.

Ehliyet: Ebu Yusuf, Ebu Hanife ile diğer mezhep imamlarının ortak görüşüne göre, fitre sadakasının mali tarafı ağır bastığından, buna yükümlü olmak için akıllı ve ergen olunması şart değildir. Bu nedenle akıl hastası ile küçüğün malının fitresini velisi vermesi gerekir. Hanefilerden imam Muhammed’e göre fitrenin ibadet yönü ağır bastığından, akıl hastası  ve küçüklerin fitre sadakası vermesi gerekmez.

Velayet ve bakmakla yükümlülük: Bir kişinin kendi dışında olan bir kişinin fitre sadakasıyla yükümlü olması için, onun velayetinde olması ve bakmakla yükümlü olduğu kişilerden biri olması gerekir. Yani bir kişi velayeti altında olan küçüklerin ya da akıl hastalarının fitresini vermekle yükümlü olur.

Vakit: Hanefi mezhebinde fitre sadakası ramazan bayramının ilk gününde fecrin doğuşuyla vacip olur. Bunun nedeni fitrenin bayrama ait kılınmasındandır. Diğer üç mezhepte ise, ramazan ayının son günü akşamında güneşin batışıyla birlikte vacip olur. Bunun bayramdan sonraya bırakılması caiz olmaz. Fakat özürlü olma durumu bunun dışındadır. Sonraya bırakma fitreyi düşürmemekte, kazası gerekmektedir. Özrü nedeniyle oruç tutamayan Müslümanda fitreyle yükümlüdür. Bir kişi yanında bile otursa anne ve babasının fitre sadakasıyla yükümlü olmaz. Babasının akıl hastası ya da yoksul olursa bu müstesnadır.

Fitre kimlere verilebilir?

Fitre sadakasının verileceği yerler zekâtın benzeri yerlerdir. Fitre sadakası niyet edilip fakirlere temlik suretiyle verilmektedir. Mübah kılma şeklinde fitre olmaz. Niyet fitrenin ayrılmasında ya da verilmesi sırasında yapılabilir. Fakire verirken bunun fitre olduğunun söylenmesi gerekmez. Fitre eşe, anne ve babaya, çocuklara ve torunlara verilmez.

Fitre Müslümanlar dışındaki kişilere de verilmez. Fitrenin amacı bayramda yoksul olan Müslümanların ihtiyaçlarının karşılanması, bayramın sevincine katılmalarının sağlanması, onların rahat ibadet yapmalarının sağlanmasıdır. Bir kişi bir ve birden fazla yoksula fitresini dağıtabilir. Birden fazla kişide fitrelerini bir ya da fazla sayıda yoksula verebilirler. Fitre kişinin bulunduğu yerdeki yoksullara dağıtılmalıdır. Başka bölgelere fitre sadakası verilmesi mekruhtur. Fitre miktarı kişinin günlük yiyecek miktarını karşılamasını belirten açıklık bulunmaktadır. Fitre sadakası mal olarak değil parayla verilecekse, günün koşullarına göre tespit yapılması uygun olur.