Gazali kimdir?
Gazâlî, Horasan’ın Tus şehrinde Hicri 450 (Miladi 1058) yılında doğmuştur. İlköğrenimini Tus’ta Ahmed bin Muhammed er-Razikânî’den alan Gazali, daha sonra Cürcan şehrine gitmiş ve Ebû Nasr el-İsmailî’den dersler almıştır. 28 yaşına kadar Nişabur Nizamiye Medresesi’nde eğitim alan Gazali, Ebu Hasan Eş’ari’den ve Şafiî’den etkilenmiştir.
Devrinin en önemli İslam alimlerinden biridir. Yaşadığı dönemde üstün ahlakı ile herkesin dikkat çeken ünlü alim, bir çok alanda ilim sahibi olması ve güçlü muhakeme yeteneği ile yalnız İslam dünyasında değil, bütün dünya tarafından tanınmıştır.
İmam Gazâlî, hayatının tamamını Kur’an’a ve İslam ahlakının güzelliklerini insanlara anlatmaya adayan bütük bir ilim adamıdır. İmam Gazali, ilmi ve dini konularda geniş bilgi sahibi olmaya gayret etmiştir. Eski Yunan felsefesini kaynak kaubl eden inanç ve fikirleri çok etkili bir dil ile çürütmüş ve bütün bunlara karşı Kuran ahlakını her zaman ön plana çıkarmıştır. Ünlü İslam alimi, ilmi derinliği nednei ile, “İslam’ın delili, İslam’ın hak olduğunun ispatı” anlamına gelen “Hüccetü’l-İslam” ve “Zeynü’d-din” isimleri ile anılmıştır.
Selçukluların ünlü veziri ve büyük devlet adamı Nizamülmülk’ün daveti üzerine Bağdat’a giden Gazali, Nizamülmülk’ün topladığı ilim meclislerine katılmış ve herkesi kendisine hayran bırakmıştır.
İmam Gazâlî Nizamülmülk, tarafından, 1091’de Bağdat’taki Nizamiye Medresesi’ne tayin edilmiştir. Bu görevi boyunca İmam-ı Gazâlî çok sayıda öğrenci yetiştirmiş ve üç yüz kadar seçkin öğrencisine gerekli olan bütün ilimleri öğretmiştir. Ebu Abdullah Cümert el-Hüseyni, Muhammed bin Esad et-Tusi, Ebu Mansur Muhammed, Ebu’l-Hasan el-Belensi gibi pek çok İslam alimi öğrencileri arasında bulunuyordu.
Gazali’nin bir süre sonra, Nizamiye Medresesi’nde ders veremeyecek derecede ruhsal bunalıma düştüğü anlatılır. Gazali tasavvufa olan ilgisinden ve Hacc’a gitmek istemesi nedeniyle medresedeki görevini bırakmış ve 1095 yılında Şam’a gitmiştir. Şam da yaklaşık iki yıl kaldıktan sonra Hac görevini yerine getirmek için 1097 yılında yola çıkmıştır.Hac görevinden sonra Şam’a dönen Gazali, buradan Bağdat yolunu kullanarak Tus’a geçmiştir. Şam ve Tus’ta bulunduğu dönemde tasavvuf da oldukça gelişme kaydetmiştir. Gazali NizamülMülk’ün oğlu Fahr’ül Mülk’ün ricası üzerine 1106 yılında Nişabur Nizamiye Medresesi’nde yeniden eğitim vermeye başlamıştır. Ancak kısa bir süre burada kaldıktan sonra, Tus’a dönerek yaptırdığı tekkede müritleriyle birlikte sûfi yaşamı sürmüştür. İmam-ı Gazali doğum yeri olan Tus şehrinde 1111 yılında vefat etmiştir.
Gazali’nin gerek kendi döneminde gerekse kendinden sonra yüzyıllar boyunca düşünce ve görüşleri etkili olmuştur. Kelâm’ın daha çok akaid kısmına önem veren İslam alimi Gazali aklı her zaman ön planda tutmuştur.
Mutezile ve Bâtınîlik ile mücadele etmiştir. Gazali bu inançlara karşı sert eleştiri niteliği taşıyan altı tane eser yazmıştır.
Müslüman ve Ortaçağ Hristiyan filozofları Gazali’den büyük ölçüde etkilemiştir.
Gazali’nin kitapları bir çok diline çevrilmiştir. UNESCO tarafından Eyyühe’l Veled adlı eseri 1951 yılında Fransızca’ya, İngilizce’ye ve İspanyolca’ya tercüme edilmiş ve bunun gibi bir çok kitabı da çeşitli dillere çevrilmiştir.
ESERLERİ
Eserlerinin sayısının 1000’e ulaştığı, Mevdûât-ul-Ulûm adlı kitabında bildirilmektedir. Eserlerinden ön plana çıkanlar şunlardır:
1. İhyau Ulumi’d Din
2. El münkız mine’d Dalal
3. Makaasidü’l Felasife
4. El Mustafa
5. Tehafütü’l Felasife
6. El İktisad fi’l İtikad
7. Bidayetü’l Hidaye
8. İhyau Ulumi’d Din
9. El İktisad fi’l İtikad
10. Tehafütü’l Felasife
11. El münkız mine’d Dalal
12. Makaasidü’l Felasife
13. El Mustafa
14. Kimya-i Saadet
15. Miyarül İlim
16. Mihekkun Nazar
17. Mişkatü’l Envar
18. Tefsir u Yakuti’t Te’vil
19. Cevahir’ül Kur’an
20. El Basıt
21. El Vasit
22. El Veciz
23. Mizanü’l Amel
24. İlcam ül-avam an İlm il-kelam
25. Nasihatü’l Müluk