Gemiyi kim icat etti?

Söz konusu gemi, tekne veya açık denizde yol almaya imkan sağlayan herhangi bir araç olduğunda tarihsel açıdan kesin bir saptama yapılması ne yazık ki mümkün değildir. Özellikle son dönemde tüm dünyanın ilgisini çeken İstanbul Boğazı’ndaki tüp geçit yapımında ve Yenikapı çalışmalarında “bilinen” insanlık tarihinin oldukça eski dönemlerinden kalma gemiler bulunmuştur. Ayrıca Şanlıurfa’da yer alan Harran Ova’nın tam ortasında yer alan Göbeklitepe kazıları ile ortaya çıkan tapınağın şüphe götürmez bir biçimde “dünyanın en eski mabetlerinden biri olduğu” düşünürse, gemileri de ilk olarak hangi kavmin kullandığı konusunda kesin bir şey söylenmesi mümkün değildir. Tarihçiler uzun süre boyunca Eski Mısır medeniyetinin ilk olarak “aktif bir biçimde” gemileri kullandığını kabul etmiştir.

M.Ö. 4 binli yıllarda Eski Mısırlıların ticaret ve ulaşım aracı olarak kamışlı tekneler kullandığı bilinmektedir. Ancak söz konusu tarih olduğunda her zaman “bilinen” ifadesinin de eklenmesi gerektiğini unutulmamalıdır çünkü her geçen gün arkeologlar ve araştırmacılar yepyeni bulgular keşfederek medeniyet tarihinin değişmesine sebep olmaktadır. Bilimsel süreç açısından Göbeklitepe gibi “Cilalı Taş Devri” ve belki de daha eski yapıların modern tarih literatürünü değiştirmesi oldukça uzun bir süreç almaktadır. Günümüzde kabul edilen birçok kronolojik sıralama keşfedilen yeni kalıntılar ışığında tutarsızmış gibi görünse de, tarihçiler uzun süre önce belirlenen ve insanı “ilkelden gelişmişe doğru sıralayan evrimsel gelişim modeli” esasında hareket ettiğinden bilinen insanlık tarihinin de hızlı bir biçimde değişmesi söz konusu olamayabilir.

İnsanların deniz üzerinde ulaşım ve eşya taşımak amacıyla kullandığı araçların gemi olarak sayılabilmesi için öncelikle bu araçların “deniz yüzeyinde belirli bir manevra kabiliyetine” sahip olması gerekir. Makine, kürek ya da yelken vasıtasıyla su üzerinde hareket edebilecek ve manevra yapabilecek araçlar gemi olarak tanımlandığından, çok ilkel ve sal olarak dahi tanımlanamayacak düz yüzeyli ahşaplar geminin icadı ile ilişkilendirilmemektedir. Ticaret yolları kurarak mal taşıyan Eski Mısırlılar, günümüzden 6 bin yıl kadar önce yaptıkları gemiler ile bilinen medeniyet tarihinde etkin bir şekilde deniz aracı kullanan ilk medeniyetlerdendir. Vikinglerin ve Çinlilerin de denizden aktif bir şekilde yararlandığı bilinmektedir. Ayrıca Mezopotamya kültürünün en önemli medeniyetlerinden biri olan Fenikelilerin de deniz ticaretiyle uğraştığı ve Akdeniz’de son derece etkin bir ticaret ağı kurduğu bilinmektedir.

Tüm bunların ötesinde dünya 15. yüzyılın sonlarına kadar Amerika Kıtası’nın varlığından haberdar olmadığından ve sonradan bu kıtayı sömürgeleştirme yarışına girerek Mayalar, İnkalar ve Kızılderililer gibi pek çok medeniyeti ortadan kaldırdıklarından, Kuzey ve Güney Amerika tarihi ile tarihi bilgiler çok daha azdır. Eski Mısırlıların 6 bin yıldan da öncesinde Amerika Kıtası’ndaki uygarlıklar ile okyanus ötesi ticaret ilişkileri geliştirdiğine ve tekstil ürünlerinden altına birçok mal alışverişi yaptığına dair teoriler dahi bulunmaktadır.