Hacı Bayramı Veli kimdir?

Hacı Bayramı Veli, Osmanlı tarihi içerisinde yer alan önemli şahsiyetlerden ve büyük zatlardan birisidir. Yaşadığı dönem itibariyle Osmanlı Devletinin, Anadolu’da yaşanan büyük sıkıntıların, kırışıklıkları ve isyanların olduğu bir zamanda Türk birliğini yeniden sağlanabilmesi için kullanılan politik ve askeri yollar kadar etkili olan büyük manevi zatlardan birisidir.

Hacı Bayramı Veli, tarihi kaynaklarda doğum tarihi hakkında kesin olarak bir bilgi bilinmemekle beraber, yapılan araştırmalarda miladi 1352-1353 yılları arasında Solfasol köyünde dünyaya geldiği tahmin edilmektedir. Asıl adı Numan olan bu zatın babası Koyunlucalı Ahmet ve annesi Fatma hanımdır. Kendisinden küçük Abdal Murat ve Safiyüddin adında iki kardeşi bulunmaktadır.

Küçük yaştan itibaren ciddi bir eğitim alan Hacı Bayramı Veli hazretleri, hocası Şeyh İzzettin olduğu hakkında tarihi bilgiler de belirtilmekle beraber,  bu iki zat arasında 50 yıllık bir fark olduğundan dolayı bu bilginin sıhhati noktasında bir yanlışlık olduğu ortaya çıkmaktadır. Fakat bilinen şu ki gençlik döneminde ciddi bir medrese eğitimi alan Hacı Bayramı Veli hazretleri medrese ilmi ile ilgili tefsir, hadis, fıkıh,  Farsça edebiyat, Arapça, felsefe ve matematik gibi çeşitli derslerini almıştır.

Medrese hayatını tamamladıktan sonra, ilk olarak Ankara’da Melike Hatun adında birisinin yaptırdığı Kara Medrese adında bir medresede müderrislik ve hocalık yapmaya başlamıştır. Medreseler on beşinci yüzyılda o dönemin Üniversitelileri hükmündedir. Medresede müderrislik yaparken Kayseri’den ünlü maneviyat büyüklerinden olan Somuncu Baba olarak bildiğimiz Ebu Hamidüddin Aksarayi hazretleri tarafından davet edilir.  İlk buluşmaları bir bayram gününe rastladığı için Ebu Hamidüddin Aksarayi, kendisine Bayram ismini verir. Sonra Numan ismini bırakarak Bayram ismini kullanmaya başlar. Somuncu baba bu ziyarette kendisine bir halveti şeyhi olması hasebiyle, Hacı Bayramı Veli tasavvuf yoluna girmesi için, zahir ilmi ile batın ilminin derecelerini manen göstererek kendisini bir yol seçmesini ister. Ve tasavvuf mesleğine girmesi için davet eder.  Hacı Bayramı Veli’de bu önemli daveti büyük bir memnuniyetle kabul eder.

Somuncu baba ile bir süre sonra beraber (kesin tarihi bilinmemekle beraber tahmini 1394) olarak Bursa’ya giderler. Yeşil Medresede müderrislik vazifesi yapmaya başlar.  Aradan birkaç yıl geçtikten sonra somuncu baba ile beraber Bursa’dan ayrılır. Bursa’dan ayrıldıktan sonra Hacı Bayramı Veli hazretleri uzun süren Hac yolculuğuna çıkar. Üç sene gibi uzun süren bir hac yolculuğunda sonra tekrar şeyhinin yanına döner. Somuncu Baba çok yaşlandığı için yerine halife olarak Hacı Bayramı Veli’ye bırakarak 1412 tarihinde Aksaray’da vefat eder.

Bundan sonra kendisi Ankara’ya döner. Ankara’ya döndüğünde sadece bir medrese hocası değil aynı zamanda Somuncu Baba’nın halifesi ve yeni kuracağı Bayramilik tarikatının şeyhi olarak döner. Tarikat eğitimi verilebilmesi için tekke adında binalar yapılmasına ihtiyaç duyulmuş. 1415 yılında yapılan gerekli danışmanlar sonucunda şimdiki Ankara’da bulunan ulus meydanında olan yüksek bir tepede Bayramilik tarikatının ilk tekke inşaatına başlanır.

Hacı Bayramı Veli, inşaat bittikten sonra bu tekkede güzel bir eğitim metodu uygulaması neticesinde tekkenin ünü kısa zamanda Anadolu’ya yayılır. Bu dönemde ilerde talebesi olacağı Akşemsettin hazretleri Ankara’ya gelerek Hacı Bayramı Veli hazretlerinin talebesi olur.

Bayramilik tarikatı çok kısa bir zamanda yaygınlaşırken 1421 tarihinde ikinci Murat Osmanlı tahtına geçer. Resmi devlet kadrosunda bulunan insanların tarikatın yaygınlaşmasından ve müntesiplerinin sayısı gün geçtikçe artmasından dolayı bir korku ve endişe hasıl olur. Bu durumu ikinci Murad Hana şikayet ederler. Bunun üzerine ikinci Murat Han Hacı Bayramı Veli hazretlerini Edirne’ye davet eder. Davete icabet etmek için yolculuğa çıkarken Akşemsettin hazretlerini de yanına alarak yola koyulur. Sultan ikinci Murad daha ilk görüşmesinde bu büyük zattan çok etkilenir ve yapılan şikayetlerin asılsız olduğunu anlar. iki ay kadar Edirne’de kalır. Hem devlet idaresindeki ileri gelenlere, hemde camilerde halka vaazu nasihatta bulunur.  Sultan ikinci Murat Han, Hacı Bayramı Veli’den çok etkilendiği ve saygı gösterdiği için müritlerini vergiden muaf tutar.

Hacı Bayramı Veli en son olarak 1429 tarihinde Edirne’ye tekrar yolculuk yapar. Bu seyahatinde daha çocuk yaşta olan Fatih Sultan Mehmet’i görür.  Babası sultanı ikinci Murad’a İstanbul’un Şehzade Fatih tarafından fetih edileceği müjdesini verir. Bundan sonra Ankara’ya dönerek yerine Akşemsettin ve Bıçakçı Ömer’i halife bırakarak 1430 yılında vefat eder.